Osmanlı Diplomasisi`ndeki gelişmeler (1793-1909)

Abstract

ÖZET Osmanlı İmparatorluğu' nun Batılı anlamda uluslararası diplomasi içine girişi, sivil bürokrasinin devlet yönetiminde söz sahibi bir konuma geçişi, bu bürokrasinin reform hareketleri içindeki yeri, dışişlerini yürüten örgütün doğuşu, gelişimi ve karşılaştığı zorluklar, devletin 19. yüzyıldaki tarihini yalnız etkilemekle kalmamış, aynı zamanda biçimlendirmiştir. 19. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin iç ve dış politikası üzerindeki açıklamalar, bu yüzyılda devletin izlediği politikaya yön veren ve içerde yapılan reformlarda büyük payı bulunan sivil bürokrasi ve özellikle dışişleri bürokrasisindeki gelişmeler incelenmediği takdirde, eksik kalır. 19. yüzyılla birlikte gerek Osmanlı Devleti, gerekse Avrupa'da, imparatorlukların varlıkların] sürdürmelerini, yalnız askeri yeteneklerine değil, aynı zamanda öteki büyük devletlerle ilişkilerde diplomasiyi etkin bir biçimde kullanarak, ulusal çıkarlarını diplomatik araçlarla gerçekleştirmelerine de dayandığı anlaşılmaya başlandı. Osmanlı Devleti için bu durum özellikle 1829 tarihli Edirne Barışı'ndan sonra tüm açıklığı ile ortaya çıktı. Hele Mehmet Ali bunalımının imparatorluğu içine düşürdüğü güç durumdan, Avrupa devletlerinin ortak tutumunun kurtarması, artık etkin diplomasiyi Osmanlı Devletinin vazgeçilmez bir aracı haline getirdi. 19. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu' nun çözülme devridir. Osmanlı Devleti bu yüzyıl içinde yaptığı savaşlarda toprak kaybetmekle birlikte, Fransız inkılabının doğurduğu milliyetçilik akımının etkisiyle, sınırları içindeki milletler birer birer bağımsızlıklarını alarak imparatorluktan kopmuşlardır. Bu ise İmparatorluğun dağılma ve çöküşünü hızlandıran faktör olmuştur. Milliyetçilik akımı etkisini ilk önce ve en fazla Müslüman olmayan unsurların üzerinde göstermiştir. Yabancı milletlerinİmparatorluğun Avrupa topraklarında yaşaması, milliyetçilik akımının tesirini kolaylaştırdığı gibi, Avrupa devletlerinin müdahalesini de tahrik etmiştir. Osmanlı yöneticilerinin devletin dağılmasını önlemek için başvurdukları tedbirler ve çareler imparatorluğu yıkılmaktan kurtaramamıştır. Bu önlemlerden bir tanesi de güvenliğini ve varlığım koruyabilmek için takip etmiş olduğu denge politikasıdır. Osmanlı İmparatorluğu 1699 dan sonra Rusya' nın tehdidi ve baskısı altına girmeye başlamış ve buna 18. yüzyılda Balkanlarda Avusturya da eklenmişti. Osmanlı Devleti, Avusturya ve Rusya'ya karşı yaptığı savaşlarda, başka bir devlete dayanmak zorunluluğunu duymamıştı. Bu savaşlarda çoğunlukla yenilmesine ve hatta bazen galip gelmesine rağmen, bu savaşları kendi gücü ile yürütebilmiştir. Ancak 19. yüzyılın şartlan ve unsurları büyük değişme geçirmiş, Osmanlı Devleti 'nin kendisi de zayıflamıştır. Bu koşullar karşısında Osmanlı Devleti dışardan kendisine yönelen tehdit ve tehlikelere karşı yanma büyük bir devlet almak suretiyle bir denge meydana getirerek varlığını korumaya, dağılma ve yıkılmasını önlemeye çalışacaktır. Osmanlı İmparatorluğunun bu denge politikası Cumhuriyet devrinde de Atatürk tarafından devam ettirilmiş ve bugüne kadar sürdürülmüştür.

Ill ABSTRACT The entry of the Ottoman Empire in to the international diplomacy in a western way, the transition of civil bureaucracy to a position that has an authority in government and its place in the reform movements, the rise of the organization that is leading the foreign affairs and difficulties that are faced during the development period of this organization, had not only affected the 19th century history of the Empire but also formed it. The explanations stated about the 19th century internal and foreign policy of the Ottoman Empire would be incomplete, unless the developments in especially foreign and civil bureaucracy that leads the policies followed by the government and which has an important role in the reform movements of the country examined. By the beginning of the 19th century, both Ottoman Empire and Empires in Europe began to realize that in order to carry on their existence, and to obtain national benefits, not only the military capability but also the effective use of diplomacy in relations with other great nations is necessary. For Ottoman Empire, this situation came to being with all its clearance after 1829 Edirne Reconciliation. Above all, the rescue of the Empire, from the difficult situation caused by Mehmet Ali Crisis, by the shared attitude of European Nations, makes effective means of diplomacy an excellent mediator. 19th century is the resolution era of the Ottoman Empire. Because of the Nationalism caused by the French Revolution, Ottoman Empire started to loose land and nations within the empire started to separate one by one. This is the factor that accelaterated separation and collapse of the Empire. Nationalism showed its first and most effect on the non-Muslim issues. Foreign Nations, that were living in the Empire'sIV European land, has made it easier for the nationalism to spread and has triggered European nations to interfere. All the attempts to prevent the Empire from collapsing were failed. One of these attempts was to carry on the balance policy. After 1699 Russia became a treat and in the 18th century Austria became an additional treat. Ottoman Empire did not depend on any nation during the war against Russia and Austria. Ottoman was always alone during these wars. But in the 19th century conditions Ottoman has transformed into a weak nation. Under these circumstances Ottoman having a nation's support, preserved the balance policy and tried to delay the fall and collapse of the empire. Ottoman Empire's balance policy was carried out during the republic era of Turkey under the ruling of Atatürk.