Atatürk Dönemi` nde Türkiye` nin Kafkasya politikası.

Abstract

ÖZETKafkaslar, Asya ve Avrupa arasındaki ekonomik, toplumsal ve kültürelkarşılaşmaların ve etkileşimlerin kesişme noktası olagelmiştir. Coğrafûözelliklerinden ötürü bölgede büyük, kalıcı devletlerin doğması mümkünolmamış, fakat; bölge 19. y.y.'a kadar Osmanlı ve ran gibi iki önemliMüslüman devletin rekabet alanı olmuştur. 19. y.y.'ın ortalarına doğru Rusyada bu rekabetin önemli aktörlerinden birisi haline gelmiştir.Tarihû Türk-Rus rekabetinin önemli çatışma alanlarından biri olanKafkasya bölgesinde, Birinci Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkan gelişmeler,Osmanlı Devleti'nin ve daha sonraki dönemde TBMM Hükûmeti'ninpolitikalarının şekillenmesinde ciddû bir faktör haline gelmiştir. TBMMHükûmeti'nin Batı Anadolu'da temel olarak Yunanlılarla sürdürülenmücadelesi, Doğu'da Sevr Antlaşmasını kabul ettirmek misyonuyla hareketeden Ermeniler ile yapılan mücadeleler çerçevesinde şekillenmiştir. 1918'de, I.Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru, Kafkas Harekâtını sürdüren Türkkuvvetlerinin katkısıyla da, Azerbaycan'ın bağımsız bir devlet olarak ortayaçıkmış olduğu göz önüne alındığında Kafkaslardaki Türk etkinliğinin BolşevikRusya açısından ciddiye alınmasının anlaşılabilir olduğunu söylemekmümkündür.Millû Mücadele yıllarında TBMM Hükûmeti, Batı ile yürütülenmücadelesinde bir denge unsuru olarak, Çarlık Rusya'sının yayılmacı siyasetiniideolojik argümanlarla sürdüren, 1922 yılında Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerBirliği haline dönüşecek olan Sovyet Rusya'sını görmüştür. Türkiye'ninKafkaslarla ilişkilerinin esas olarak üç faktöre dayalı olarak şekillendiğisöylenilebilir: Sovyet Rusya ile olan ilişkiler, Ermenistan ile olan ilişkiler, Batıile olan ilişkiler.Milli Mücadele'nin başarılı olmasında M. Kemal (Atatürk)'in akılcı vetutarlı Kafkasya Politikası etkili olmuştur. Sovyet yardımının hızlı ve güvenilirbir biçimde ulaşmasını sağlayan Kafkas Seddi'nin yıkılması bir kırılma noktasıolmuştur. Lozan Barış Antlaşmasıyla hukuken bağımsızlığını kazanan Türkiye,bu dönemden sonra da Kafkasya'da meydana gelen gelişmeleri titizlikle takipetmiştir. Barış yanlısı politikayı düstur edinip, Kafkasya'ya da aynıperspektiften yaklaşmıştır. Bölge, SSCB'nin bir bünyesi olarak kabul edilmiştir.SSCB ile olan ilişkilerde bu bölge ve sorunları dile getirilmemiştir. Hattabölgenin güvenliği konusunda Ermenistan'ı, SSCB bünyesi altında çok dahagüvenilir olarak tanımlamıştır.

ABSTRACTCaucasia has been the intersection point of economical, social andcultural intercourses and interactions between Asia and Europe. Owing to itsgeographic features, it did not allow the emergence of permanent states; yet theregion had been a competition area for two significant Islamic states; Ottomansand Iran until 19t century. In the middle of 19th century, Russia also becameone of the most important actors of this competition.In the region of Caucasia where has been one of the prominent conflictarea of historical Turkish and Russian rivalry, the emergence of developmentsduring the First World War, has become a critical factor carving out thepolicies of Ottomans and in later period Government of Turkish Parliament.The challenge of Turkish Parliament Government on-going with Greeks inWest Anatoly has been formed in the framework of the challenges continuedagainst Armenians acting in order to have Turkish Parliament accept the SevresTreaty in the East. In 1918, towards end of the First World War, consideringthe emergence of Azerbaijan as an independent state by the contribution ofTurkish forces exercising Caucasian Operation, it is possible to state thatTurkish influence in Caucasia was taken serious by the Bolshevik Russia.During the years of National Struggle, Turkish Government has seenSoviet Russia that would transform into Union of Soviet Socialist Republics in1922, continuing its expansionist policy of Czarist Russia with ideologicalarguments. It may be expressed that Turkey?s Caucasian relations are basedupon three factors mainly; the relations with Soviet Russia, the relations withArmenia and relations with the West.Mustafa Kemal?s (Ataturk?s) rationalist and consistent Caucasian policymade effective contributions to the accomplishment of the national struggle.After that period, Turkey, gaining it independence in Lozan Treaty, follow thedevelopmend in Caucasia fastidiously. By accepting the peace policy both inTurkey and in the world, it handled the events in Caucasia from thisperspective. This area was accepted as a land of USSR. In relations to USSR, theproblems with this area were not metioned. About the security of the region,Armenia was considered more reliable under the USSR authority.