TRT repertuvarındaki semah notalarının tavır yönünden analizi ve bağlama düzenine uyarlanması

Abstract

Geleneğimizin en yaygın çalgısı olarak bildiğimiz bağlamanın Anadolu'ya gelişinden bu yana hem form hem de icra sitili açısından değiştiğini gözlemleyebiliriz. Bu değişiklik belki de bağlamanın geçirdiği göç ve ilk yerleşim süreçlerinden sonraki Anadolulaşma sürecinin sonucu olabilir. Bu süreçte bağlama farklı bölgelerde yerleşik hayata geçmiş, benimsenmiş, bölgenin coğrafi ve insani dokusal özelliklerine göre değişen icra sitillerine sahip olmuştur. Türk Halk Müziği Terminolojisinde buna `yöresel tavır` denmektedir; örneğin Ege'de Zeybek Tavrı, Konya'da Konya Tavrı, Karadeniz'de Karadeniz Tavrı, Silifke'de Silifke Sallaması vb. Tavrın yalnızca yörelere göre değişmediğini gözlemleyebiliriz. Bir başka tavır özelliği gösteren Geleneksel Müzik türümüz de tasavvuf müziği adı altında incelenebilir olan Alevi-Bektaşi deyişleri ve semahlarıdır. Alevi-Bektaşi kültüründe kutsal bir yere sahip olan bağlama deyiş ve semahların yaygın eşlik çalgısı olarak kabul görmektedir. Bağlama hem ezgi çalan hem de o ezgiye eşlik eden bir vurmalı çalgı gibidir. Bu icra tavrı adeta semahların söz bölümündeki manayı ve kişi üzerindeki tesirini artırmak için özellikle seçilmiş gibidir. Bu icra biçimi eserlerle öylesine birleşmiştir ki tavrın dışına çıkıldığı zaman eser kimliğinden soyutlanarak o mistik, tasavvufi havayı ve dinamizmi kaybedebilir. Günümüze kadar bağlama için birçok çalgı metodu çalışması yapılmış, bu çalışmalar sayesinde bağlamanın tavırlı icrası müziğin dili olan nota ve yardımcı semboller ile ifade edilebilmiştir. Deyiş ve semah tavrını da nota üzerinde ifade etmek ve bu icra tavrını teknik olarak aktarımı mümkün olabilmektedir.Türk Halk Müziği nota arşivinin büyük bir oranı TRT Ankara Radyosu tarafından da muhafaza edilmektedir. Genellikle bu notalar okuma kolaylığı için sade ve basit yazılmıştır, bu sebepten tavır unsurunu notada görebilmek pek de mümkün olmayabilir. Bu tez çalışmasında TRT repertuvarındaki semah notalarının tavır yönünden analizi yapılacak ve aynı eserler deyiş-semah tavrına göre bağlama düzenine en uygun bir biçimde tekrardan notaya alınacaktır.Anahtar SözcüklerTürk Halk Müziği, Alevi – Bektaşi, Bağlama, Semah, Tavır, Nota.

When we look at the historical development of baglama which can be considered as the most common instrument of our tradition, we can see that, in time the instrument undergoes changes both in terms of form and execution, and also in terms of playing style. We can call this change first a quest, then a development, and finally a presentation of a theme that is executed; a pattern that reflects the soul of the composition. If we summarize what we are talking about in one word, we can say `style` to it. When we consider the fact that the baglama instrument is played in almost every region in Anatolian, it is possible to see that each region has its own color, for example: Zeybek Style in Aegean, Konya Style in Konya, Karadeniz Style in Black Sea, Silifke Style in Silifke and the other local styles. When we search these local styles deeply, it is almost possible to smell people's way of life, their pains, their joys, their plays, their speech, their general moods; in short their cultures.The style in baglama playing does not change only according to the region. One of traditional music that shows a special style is the Alevi – Bektashi `deyiş` and `semahs`. Almost all of thesemelodies are played with baglama. The player needs mastery and technical skill to play these melodies. In this style, you feel that bağlama plays both the melody and the rhythm like a percussion. This playing style combined so much with the songs that when we quit from this playing style, by being abstracted from the tune identity it loses its mystical air and dynamism. In baglama methods, we see that this playing style is shown on the musical notes. Efforts are being made to teach this style correctly using terms such as `plugging plectrum`, `tapping` and `pulling`.Today, a large percentage of our traditional music archives are preserved by radio station of Ankara, a TRT institution. From a conservative point of view, musical notes are taken from the archive for use, and it is tried to play properly as its origin. In the case of collective playing, the guide is the note and everyone plays the note. However, it is a question that the notes shows the true local playing style or not. Usually notes are written plainly and simply for ease of reading, so it is not always possible to see the style elements in the notes. This is a desirable subject. In this study, Semah notes of the TRT repertoire will be analyzed in terms of local playing style and the notes will be rewritten for baglama according to deyis-semah playing style.Key wordsTurkish Folk Music, Baglama, Semah, Alevi – Bektasi, Tavır, Musical Note.