Milli Mücadele Dönemi Türk basınında İstanbul hükümetleri-Ankara ilişkileri

Abstract

Basın üzerine yapılan çalışmalar, tarih araştırmaları içerisinde önemli bir yere sahiptir. Zira gazeteler yayınlandığı dönemin siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmelerine ışık tutan önemli kaynaklardır. Kamuoyu oluşturma, kamuoyunu yönlendirme ve toplumu bilgilendirme görevlerini üstlenen basın denince akla ilk gelen yayın gazetelerdir. Ülkemizde basın diğer ülkelerde olduğu gibi sosyal, siyasal ve ekonomik olaylar karşısında halk kitlesini aydınlatmak, kamuoyunu etkilemek yolunda doğmamış, hükümetin yaptığı işleri halka duyurmak amacıyla özel buyruklu olarak ortaya çıkmış, kamuoyunu etkileme niteliğini ise zamanla kazanmıştır.30 Ekim 1918 tarihinde imzaladığı Mondros Mütarekesi ile I. Dünya Savaşı'ndan yenik olarak çıktığını kabul eden Osmanlı Devleti için yeni bir dönem başlamış; mütareke hükümlerine dayanarak ve bazen de ihlâl edilerek yapılan haksız işgaller, İstanbul'un İtilâf Devletlerince işgal edilmesi, Anadolu'yu parçalama girişimleri karşısında Mustafa Kemal'in önderliğinde ulusal kurtuluş mücadelesi başlamıştır. 1918-1922 arası silahlı mücadele döneminde ülkede merkezi İstanbul'da bulunan Osmanlı Hükümeti ile merkezi Ankara olan Milli Mücadele hareketi şeklinde iki güç odağı bulunmakta, dönemin basını da bu duruma paralel olarak İstanbul basını ve Anadolu basını olarak iki merkezde gruplandırılmaktadır. İşte bu iki gruba ayrılan basında çıkan haber ve yorumlar üzerinden İstanbul Hükümeti-Ankara ilişkilerinin incelendiği bu çalışmanın giriş bölümünde Osmanlı Devleti'nde basının tarihçesi ve Mütareke Dönemi Türk basını hakkında bilgilendirme yapılmıştır. Konunun alt yapısını oluşturacak mahiyette olan Birinci ve İkinci Bölümlerde Mondros Mütarekesi'nin imzalanması ve sonrasında yaşanan gelişmeler basına yansıyan haber ve yorumlar üzerinden ele alınmıştır. Damat Ferit Paşa'nın ard arda üç sadaret dönemi üzerine oluşturulan Üçüncü Bölüm'de, Erzurum ve Sivas Kongreleri süreci, Ali Rıza Paşa'nın sadaret dönemini kapsayan Dördüncü Bölüm'de ise Anadolu Harekâtı ile merkezi hükümetin ilişkilerindeki yumuşama süreci dönemin basınında yer alan haberler üzerinden incelenmiştir. Beşinci Bölüm, İstanbul'un işgali üzerine iki güç arasındaki ilişkilerin değişim seyrine odaklanırken Damat Ferit Paşa'nın ard arda iki sadaret döneminin incelendiği Altıncı Bölüm, İstanbul Hükümeti ve Ankara Hükümeti'nin karşılıklı mücadelesinin en sert şekilde basına yansıdığı bir dönem olmuş, Ankara Hükümeti'nin inisyatifi ele alacağı süreç olan Yedinci ve son bölümde İstanbul Hükümeti'nin Anadolu ile uzlaşma çabaları, Londra Konferansı ve Cephelerdeki mücadeleler ile nihayetinde Mudanya Konferansı sürecindeki ikili ilişkiler dönemin basını üzerinden ele alınmıştır.

Academic studies on press have an important place in history research. Because newspapers are important sources that shed light on the political, social, cultural and economic developments of the period in which they were published. The press is a instrument that used to create public opinion, direct public opinion and inform the public. In this regard, newspapers come to the fore. In our country, the press was not born to enlighten the public and to influence the public in the face of social, political and economic events as in other countries. The press was come out to publicly announce the work of the government. After a while the press has gained the character that influence to the public opinion.Armistice of Mudros, which was signed on October 30, 1918, started a new era for The Ottoman Empire who accepted that it was defeated in World War I. The national liberation struggle started under the leadership of Mustafa Kemal against the unjustified occupations based on the provisions of the armistice and sometimes in violation and the occupation of Istanbul by the Entente States. During the armed struggle period between 1918 and 1922, there were two centers of power in the country, namely the Ottoman Government in Istanbul and the National Struggle Movement in central Ankara. As a result of this situation, the press of the period is grouped in two centers as the Istanbul press and the Anatolian press.In this study, the relations between the Istanbul Government and Ankara were examined through press reports and comments that were divided into two groups. In the introduction part of the study, information was given about the history of the press in the Ottoman Empire and the Turkish press in the Armistice Period. In the First and Second Chapters of the study, the signing of the Mudros Armistice and the developments that emerged after the signing of the armistice were dealt with through the news and comments in the newspapers. In the Third Chapter, Erzurum and Sivas Congresses process and in the Fourth Chapter, the process of softening the relations of Anatolia with the central government was examined. In the Fifth Chapter focuses on the course of change in the relations between the two forces upon the occupation of Istanbul. The Sixth Chapter was a period in which the struggle of the Istanbul Government and the Ankara Government was most strongly reflected in the press. The Seventh and Final Chapter was the process by which the Ankara Government took the initiative. In this chapter, the efforts of adjustment the Istanbul Government with Anatolia, the London Conference and the struggles in the Fronts and the Conference of Mudanya process were discussed in the press.