Çocuk hakları eğitimi programının hazırlanması ve değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırma çocuk haklarına yönelik bir eğitim programının hazırlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi üzerine kurulmuştur. Araştırmanın amacı ilköğretim düzeyinde hazırlanan çocuk hakları eğitimi programının öğrencilerin bilişsel ve duyuşsal alan özelliklerine katkısını belirlemek, çocukların haklarından ve özgürlüklerinden yararlanma düzeylerine etkisini tespit etmektir. Çocuk hakları eğitiminin amacı çocuklara, insan haklarına saygılı ve demokratik bir toplumun yaşatılması için gerek duyulan temel bilgi, tutum, sosyal becerilerinin kazandırılmasıdır. Araştırma; 2011-2012 öğretim yılı bahar döneminde Ankara il merkezinde, sosyo-ekonomik düzeyleri orta ve ortanın altında olan ailelerin çocuklarının devam ettiği bir ilköğretim okulunun 5.sınıfında serbest etkinlik derslerinde gerçekleştirilmiştir.Bu program çerçevesinde on bir hafta boyunca çalışma grubundaki çocuklara çocuk hakları konusunda farkındalık yaratmaya yönelik etkinlikler içeren bir program uygulanmıştır. Bu programda okul programına uygun olarak haftada en az 2 (6 ders saati) gün olmak üzere on bir hafta boyunca çocuklara farklı kültürlere ve farklılıklara saygı, toplumsal cinsiyet eşitliği, istismar ve ihmale karşı korunma, katılım hakları, kendi haklarının farkında olma, özel hayatın gizliliği, sağlık ve refah hakları vb. gibi temalara yönelik kazanımlar çeşitli etkinliklerle işlenmiş, öğrenciler bilinçlendirilmeye çalışılmıştır.Araştırma bir eylem araştırmasıdır. Araştırma verileri ?yarı-yapılandırılmış öğretmen ve öğrenci görüşmeleri?, ?öğrenci günlükleri?, ?gözlem?, ?araştırmacı notları?, ?öğrenci ürünleri? , ?bazı derslere ait videolar? ve araştırmacı tarafından geliştirilen ? çocuk hakları farkındalık ölçeği? olmak üzere farklı nicel ve nitel veri toplama araçlarıyla toplanmıştır. Verilerin analizi, verilerin toplanma sürecindeki analizler ve veriler toplandıktan sonra yapılan analizler olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Nicel verilerin analizinde ?SPSS for Windows? paket programından yararlanılmıştır. Nitel verilerin analizi ise betimsel analizlerle ve içerik analizi ile gerçekleştirilmiştir. Nitel verilerin analizinde uygulanan program için; alan yaznınına dayanarak katılım, korunma, yaşama ve gelişme hakları olarak dört ana hak kategorisine bölerek bulguların analizi işlemi yapılmıştır.Gerçekleştirilen bu araştırmanın nicel analizleri sonucunda, hazırlanan çocuk hakları eğitimi programının uygulandığı çalışma grubunun çocuk haklarını öğrenme, bunları beceri olarak geliştirme, haklar ve özgürliklerden yararlanma konusunda gelişim gösterdikleri gözlenmiştir. Nitel verilerden elde edilen bulgular, kategoriler (katılım, korunma, yaşam, gelişme) bakımından farklılıklar göstermiştir. Program uygulaması sonrasında öğrencilerin çocuk hakları eğitimi hakkındaki düşüncelerinde program uygulaması öncesine göre anlamlı bir farklılık sağlanmıştır. Ayrıca program uygulamaları sonrası çalışma grubundaki çocukların uygulanan program sayesinde çocuk hakları konusunda farkındalık kazanmış oldukları ortaya çıkmıştır.Anahtar Sözcükler: Çocuk hakları, Çocuk Hakları Sözleşmesi, Çocuk Hakları EğitimiProgramı, İlköğretimde çocuk hakları, çocuk hakları farkındalığı

This study is based on the preparation, application and assessment of a curriculum for teaching children?s rights. Study aims at assessing the impact of a primary school curriculum on the students? cognitive and affective development and to evaluate how students? benefit from their rights and liberties. Main objective of children?s rights education is to enable children to gain the necessary social behaviors and essential knowledge for creating a democratic society that is based on respecting human rights. Study is realized in 2011-2012 education year during spring term in Ankara with the participation of 5th grade students whose families have middle and lower income levels. Within the context of this study a 11-weeks program which comprises activities to enhance awareness about children?s rights were implemented. During the implementation period, in line with their ordinary study program, students were requested to participate to various activities at least for 2 days in a week (6 hours) about respecting to different cultures, sexual equality, ways to protect themselves about omission and infringements, participatory rights, awareness about personal rights, safeguarding private life, health and prosperity rights.This study is an action research. Data collected with this study is based on both qualitative and quantitative methods which comprise ?semi-structured student and teacher interviews?, ?student diaries?, ?participatory observations?, ?notes taken by the researcher?, ?students? own products?, ?videos shot during the classes? and the ?student rights awareness scale? which is developed by the researcher herself. These data are analyzed in two phases: during and after the collection phase. ?SPSS for Windows? was used while the assessment of qualitative data. Qualitative data is analyzed via descriptive analysis and content analysis. The main program for qualitative analysis is developed by focusing on the previous studies and is considered under four headings which are: participation, protection, survival and development. As a result of the quantitative assessments done over the curriculum, it is revealed that the study group had demonstrated a clear progress on learning of human rights, using these knowledge as a behavior, developing an awareness on these rights and freedoms. Certain differences were seen in certain categories (participation, safeguard, survival, development). A slight difference is seen on students about teaching children about their rights. Moreover, it is revealed that a great awareness was seen on the study group about children rights. Keywords: Children Rights, Convention of Children Rights, Curriculum