Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları, örgütsel imaj algıları ve öğrenci başarıları arasındaki ilişki

Abstract

Bu araştırmada, Ankara ilinde bulunan kamu ortaokullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin öğretmen ve yönetici algıları ve öğretmenlerin örgütsel imaj algıları ile öğrencilerin okul başarıları arasındaki ilişkilerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu kapsamda, yöneticilerin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları ile öğretmenlerin kendi örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilgili algıları arasında farklılık olup olmadığının belirlenmesine, ayrıca öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarına yönelik algıları ve öğretmenlerin okullarına ilişkin örgütsel imaj algıları ile bu okullarda okuyan 8. sınıf öğrencilerinin okul başarıları arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesine çalışılmıştır.Araştırma betimsel bir araştırma olup, ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Ankara ilinin Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Keçiören, Mamak, Sincan ve Yenimahalle merkez ilçelerindeki toplam 571 kamu ortaokulunda görev yapmakta olan 20080 öğretmen, 1353 yönetici ve bu okullarda 2012-2013 eğitim-öğretim yılında 8. sınıfta okuyan öğrenciler oluşturmaktadır.Araştırmanın örneklem büyüklüğü belirlenirken okullardaki yönetici sayıları temel alınmıştır. Basit rastgele örnekleme yöntemi formülü ile 0,95 güven ve 0,05 duyarlılık ile hesaplanan örneklem, kamu ortaokulunda görev yapmakta olan 299 yönetici ve 377 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma, 85 kamu ortaokulunda 305 yöneticiye ve 533 öğretmene ulaşılarak tamamlanmıştır.Araştırmanın verileri, Yaylacı (2004) tarafından geliştirilmiş olan örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği ve Gürbüz (2008) tarafından geliştirilmiş olan örgütsel imaj algısı ölçeği ile kamu ortaokulu öğretmen ve yöneticilerinden toplanmıştır. Öğrencilerin okul başarıları olarak ise, araştırma kapsamındaki 85 okulda 2012-2013 öğretim yılında 8. sınıfta okuyan öğrencilerin son üç yıllık yılsonu başarı puanı ortalamaları esas alınmıştır.Veriler SPSS 20.0 programı ile analiz edilmiştir. Verilerin analizi için aritmetik ortalama, standart sapma gibi betimsel istatistikler ile Mann Whitney U testi, Kruskal Wallis H testi ve Spearman Korelasyon analizi kullanılmıştır.Araştırma sonuçlarına göre, öğretmenler örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilgili olumlu görüşlere sahip olup bu davranışları genellikle göstermektedirler. Öğretmenlerin meslekteki kıdemleri arttıkça örgütsel vatandaşlık davranışları da pozitif yönde artmaktadır. Kadın öğretmenler, erkek öğretmenlere göre okulun kurallarına ve düzenlemelerine daha çok uymaktadırlar. Bulundukları okuldaki çalışma süreleri arttıkça öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları da pozitif yönde artmaktadır.Yöneticilerin de öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilgili görüşleri olumludur. Yöneticiler öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarını öğretmenlerin kendilerine kıyasla daha olumsuz görme eğilimindedirler.Öğretmenlerin `uyma`, `sadakat` ve `bireysel inisiyatif` davranışları arttıkça öğrenci başarıları da pozitif yönde artmaktadır. Bulundukları okuldaki çalışma süreleri arttıkça öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının öğrenci başarıları üzerindeki etkileri de pozitif yönde artmaktadır. Yöneticilere göre de öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları öğrenci başarılarını olumlu yönde etkilemektedir.Öğretmenlerin okullarına ilişkin imaj algıları olumludur. Öğretmenlere göre okulları kurumsal açıdan etik, çalışma ortamı açısından olumlu ve duygusal açıdan çekicidir. Öğretmenlerin okulları ile ilgili imaj algılarını olumsuz yönden etkileyen etmenlerin başında okulların finansal durumları ve toplumsal konulara uzak oluşları gelmektedir. Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile örgütsel imaj algıları arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır.Araştırma sonuçlarına dayalı olarak, okul yönetimlerine ve eğitimle ilgili yetkililere, eğitim örgütlerinde örgütsel vatandaşlık davranışlarının yaygınlaştırılması ve okulların imajlarının güçlendirilmesine dönük önerilerde bulunulmuştur. Ayrıca bundan sonraki araştırmalara yön vermek amacıyla önemli noktalara da dikkat çekilmiştir.Anahtar sözcükler: Örgütsel vatandaşlık davranışı, örgütsel imaj, öğrenci başarısı

This study aims to reveal the relationship between teacher and administrator perceptions of teachers serving at state secondary schools located in central districts of Ankara with regard to their organizational citizenship behavior and teachers' organizational image perceptions and the achievements of students. Within the scope of this study, an attempt has been made to identify any differences between the perceptions of administrators in terms of teachers' organizational citizenship behavior and teachers' perceptions about their own organizational citizenship behavior. The study also aims to evaluate the relationship between the teachers' organizational citizenship behavior, organizational image perceptions and the achievements of 8th grade students. This descriptive study was conducted using a relational survey model. The target population of the study consisted of 20,080 teachers serving at 571 state secondary schools in the Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Keçiören, Mamak, Sincan and Yenimahalle districts of Ankara, 1353 administrators and 8th grade students who studied at these schools during the 2012-2013 academic year.The number of school administrators was determining criterion for the sampling size of the study. The sampling calculated at 0.95 reliability and 0.05 sensibility by using a simple random sampling method consisted of 299 administrators and 377 teachers serving at state secondary schools. The study was completed by including 305 administrators and 533 teachers at 85 public secondary schools.The data for the study have been collected from state secondary school teachers and administrators by utilizing the organizational citizenship behavior scale developed by Yaylacı (2004) and the organizational image perception scale developed by Gürbüz (2008). As the students' school success, average grades from the last three years of 8th grade students studying in the 2012-2013 academic year have been taken into consideration.The SPSS 20.0 program was used to analyze the data. For the analysis of the data, a part from descriptive statistics such as arithmetic averages and standard deviations, the Mann Whitney U test, the Kruskal Wallis H test and the Spearman Correlation analysis were applied.At the conclusion of the study, it was discovered that teachers generally have the perception that they show organizational citizenship behaviors. As the seniority of the teachers increase, their organizational citizenship behavior also increases. Female teachers are more compliant with, and less likely to violate school rules and regulations than male teachers. The duration of service of teachers at their present schools positively affects their level of organizational citizenship behavior.Administrators hold also positive opinions about teachers' organizational citizenship behavior. Administrators tend to view teachers' organizational citizenship behavior less positively when compared to teachers' perceptions about themselves.In addition to this, students' academic success increases positively as the teachers' compliance, loyalty and individual initiative behaviors increase. As teachers' duration of service at their present schools increases, the effect of teachers' organizational citizenship behavior on students' success increases positively. Moreover, the administrators are of the opinion that teachers' organizational citizenship behavior affects students' success positively.Teachers have positive image perceptions of their schools. They find their own schools organizationally ethical, and they find their working environment positive and their schools emotionally attractive. The most important factors that affect teachers' perceptions of their own school image negatively are respectively their schools' financial constraints and alienated attitudes towards social issues. Moreover, there is a positive relationship between teachers' organizational citizenship behavior and the image of perception of their school.Based on the findings of the research, school administrators and educational authorities are advised to spread and improve organizational citizenship behavior in educational organizations and strengthen the school images. In addition, some important points are highlighted in order to guide further researches.Keywords: Organizational citizenship behavior, organizational image, student success