Türkiye`de yerel yönetimlerin eğitim harcamalarındaki rolü ve etkileri

Abstract

Günümüzde, dünyayı hızla saran küreselleşmenin de etkisiyle, teknoloji, sosyal ve ekonomi alanlarında görülen hızlı gelişim ve değişim; ülkeler, örgütler, kurum ve kuruluşlar ile bunların yönetimlerini daha önce hiç karşılaşmadıkları yeni durumlarla karşı karşıya bırakmaktadır. Bu gelişim ve değişim ile artan nüfusun getirdiği yeni toplumsal gereksinimler; özellikle ülkelerdeki tüm sistemleri merkezi olarak yönetmeye devam etmek isteyen yönetimlerin işini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle; merkezi yönetimler, görev ve sorumluluklarının tamamını veya bir bölümünü yerel yönetimlere aktarmak zorunda kalmışlardır. Böylece; toplumun gereksinimlerine daha kısa sürede ve daha ekonomik olarak yanıt verebilmek, talepleri süratle karşılayabilmek, kamu hizmetlerinde kaliteyi artırabilmek olanağı ortaya çıkmıştır. Bu değişim, yerel yönetimlere daha iyi organize olma ve uzmanlaşma olanağını da sağlamıştır. Bu uzmanlaşma; yerel yönetimlerin, sosyal ve ekonomik alanlardaki değişimlere süratle ayak uydurabilmesini sağlamanın yanında, toplumsal gereksinmelerin karşılanmasında merkezi yönetimlerin önemli bir aracı haline gelmiştir. Yerel yönetimlerin temel görevlerine bakıldığında; bu birimlerin, halkın gereksinimlerini etkin ve verimli olarak karşılamak üzere yerel halk tarafından, kendi bünyesinden seçilen vatandaşlarca yönetilen siyasal, toplumsal ve yönetsel kuruluşlar olduğu görülmektedir. Genel tanımıyla yerelleşme; kamusal faaliyetlere ilişkin merkezi yönetimin yetki ve sorumluluklarının tamamının veya bir kısmının yerel yönetimlere, özerk kurumlara ve/veya özel sektöre devredilmesidir. Yerelleşme, aynı politikaların değişik yörelere uygulanmasındaki sorunları ortadan kaldırdığı gibi, bölgeye özel çözümler üretilmesine de katkı sağlamaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki yerelleşme politikaları, diğer sektörlerde olduğu gibi eğitim alanında da gittikçe artan bir yoğunlukta uygulanmaya başlamıştır. Böylece; eğitim alanında, yerinden yönetim, yerel yönetimler ve/veya okul yönetimlerini ön plana çıkaran ve merkezi yönetimin eğitimle ilgili görev, yetki ve sorumluluklarını yerel yönetimlere devreden modeller geliştirilmeye başlanmıştır. Böylece; açık sistem olan okulların eğitimine doğrudan etki eden `çevre`nin de sisteme daha fazla katkı vermesi sağlanmıştır.Bu uygulamalar; okul yönetimine, finansman desteğine, programlara, öğrencilere ilişkin politikalara, çalışanlarla ilgili kararlarda yetki ve sorumluluklara toplumun da ortak olmasını sağlamıştır. Türkiye'de yerel yönetimler (belediyeler ve il özel idareleri) bütçeleri oranında, sorumlu olduğu sınırlar içerisinde eğitim hizmetlerine ilişkin okul binalarının bakım ve onarımını, tesislerin yapılmasını, binaların okullara tahsisini, okul yapılacak alanlara arsaların tahsisini gerçekleştirmektedirler. İl Özel İdareleri ayrıca, yasa gereği yıllık gelirlerinin % 20'sini eğitim hizmetine ilişkin yatırımlara harcamak zorundadırlar. 6360 Sayılı Yasa ile 30 Mart 2014 tarihinden itibaren; Büyükşehir belediye sayısının otuz olması ile her yıl bütçelerinin % 20'sini eğitim hizmetlerine ilişkin yatırımlara harcamakla yükümlü il özel idarelerinin büyükşehir olan illerde tüzel kişiliğine son verilmesi neticesinde, bu illerde eğitime yapılan harcamalarda önemli miktarda azalma gerçekleşmiştir.Bu araştırmanın amacı; yerel yönetimlerin eğitim konusundaki görev ve sorumluluklarının değerlendirilmesi ve eğitim hizmetlerine yaptıkları katkının nitelik ve niceliği ile il özel idarelerinin kaldırıldığı illerde, bu kuruluşlar tarafından eğitime sağlanan katkının nasıl karşılanacağını ortaya koymaktır. Betimsel olan bu araştırmada veriler; alanyazın taraması, ulusal ve uluslararası alanda konuya ilişkin yapılan araştırmalar, raporlar, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) eğitim istatistikleri, il özel idareleri ve belediyelerin eğitime ilişkin yaptıkları harcamalara ilişkin resmi belgelerden toplanmıştır. Verilerin analizi için; tema esaslı veri grupları oluşturulmuş, gruplanan veriler tablolar haline getirilmiş, böylece analizin kolaylaştırılması esas alınmıştır. Araştırmada; gelişmiş ülkelerin eğitimde yerelleşme konusundaki politikaları ve uygulama sonuçları da incelenerek, Türkiye'deki sistemin iyileştirilmesine ilişkin önerilerde, bu ülkelerin deneyimlerinden yararlanılması esas alınmıştır. Araştırma sonucunda öneriler, araştırmaya yönelik öneriler ve uygulamaya yönelik öneriler olarak iki grupta toplanmıştır. Bu önerilerde; öncelikle eğitimde yerelleşme konusunda Dünya Bankası tarafından geliştirilen modellerin, Türkiye'nin mevcut politik hassasiyetlerinin de dikkate alınarak, ne ölçüde uygulanabileceği ele alınmıştır. İl özel idareleri kaldırılan büyükşehirlerde, bu kurumların eğitime sağladığı hizmetlerin büyükşehir belediyeleri tarafından nasıl yerine getirilebileceği, finansman konusunda meydana gelen boşluğun nasıl giderilebileceğine ilişkin düzenlemeler yer almıştır. Çalışmada, ayrıca; gelişmiş ülkelerdeki örnekler ve 1990'lı yıllardan beri Türkiye'de süregelen eğitimde yerelleşme çalışmaları dikkate alınarak, örgün eğitim, mesleki ve teknik eğitim ve yaygın eğitimde yerel yönetimlerin rolleri de ele alınmış ve bu konularda verilebilecek yetki ve sorumluluklar da önerilerde yer almıştır. Bu kapsamda; örgün eğitim kurumlarının tüm altyapı hizmetleri ile bakım ve onarımı konusunun yerel yönetimlere devri önerilmiştir. Mesleki ve teknik eğitimle, yaygın eğitim hizmetinin ise yerel yönetimlerin sorumluluğunda olması, yerel paydaşlarında bu sisteme katkı sağlaması öngörülmüştür. MEB'in ise, idari görevlerini alt kademelere devrederek ve merkezdeki personel sayısını azaltarak, yerel yönetimlerin eğitime ilişkin çalışmalarını etkin şekilde denetleyecek bir yapıya kavuşturulması önerilmiştir.

Recently, countries, organizations, institutions and their management are faced with new situations they had never encountered before because of the rapid changes and development in technology, social, and economic areas and the influence of globalization. This development and changes and new social needs coming with growing population make difficult the countries' administrations want to continue to manage all systems in centralized manner. Therefore; central governments have ben forced to handover all or a portion of their duties and responsibilities to local governments. Thus; it has been possible to have opportunity to respond society's need more quickly and more economically, to meet the demands, and to improve the quality of public services. This change provides the opportunity to be better organized and specialized for local governments. This specialization has become an important tool of the central governments in meeting the social needs, as well as providing to keep pace with rapid changes in the economic field by local governments. Given the fundamental role of local authorities as political, social, and economical structures; these units can be seen to meet local people's needs as effectively and efficiently, elected and managed by the local citizens The general definition of decentralization is transferring the authority and responsibilities related with public services and activities of the central government to local governments, to autonomous institutions, and to the private sector. Decentralization doesn't only solve the problems of implementation of the same policy in different regions but contributes to the production of customized solutions as well. Decentralization policies in developed and developing countries have also began to be implemented in education sector increasingly density as in other sectors.In this way; the models have been developed in education field, such as decentralization, to bring front the local government and/or the school administration, the handover central government's missions, power, and responsibilities to local governments. Thus, it has also ensured `environment` direct impact on the education system in school that is discribed as `open system`.These applications ensure contributions of community to the authority and responsibility on school management, financial support, programs and policies relating to decisions on students and concerning about the employees. Local governments in Turkey (municipalities and special provincial administrations) have been realized the maintenance and to repair of school buildings related with education, building the facilities, allocation buildings to the schools, land the field to built school in the limitation of their budgets and area of responsibilities.The special provincial administrations are responsible for spending 20 % of their annual budget for educational service investments according to law. According to law, number 6360, the metropolitan municipalities have been increased to 30 and special provincial administrations of these cities, that were responsible for educational service's investments about 20 % of their annual budget, were closed as of March 30, 2014. After then, the educational spending of these cities have been significantly reduced.The aim of this study is find the way to meet the educational contribution of the metropolitans' special provincial administrations, that had duties and contributions of quality and quantity of education and made educational investments, were abolished. This research is descriptive and data were collected via literature review, from the research conducted on the subject at national and international level, reports, Ministry of Education (MoE) statistics, official documents related to expenditures incurred on training of special provincial administrations and municipalities. For the analysis of data, theme - based data sets have been created the data were grouped into tables, thus facilitating the analysis is based. In this study; it was examined the education policies and practices of developed countries on educational decentralization and handled some proposals to improve the education system in Turkey.As a result of study, the recommendations are divided into two groups as for `applications` and `research`. In these proposals; the model first developed by the World Bank on educational decentralization is taken into consideration to specified the application level in Turkey's education system while taking care of Turkey's existing political sensitivity. The arrangements are set up about educational services and financial contributions of abolished special provincial administrations in metropolitan cities and tried to be specified how can be fulfilled the services provided by these institutions to educational sector. The study also covers the proposals about local governments' roles and decentralization in Turkey's formal education, vocational and technical education, informal education systems by consideration of developed countries' experience that have been developed in during their educational reforms since 1990's. In this context, it has been proposed handing over the maintenance and repair issues and all the infrastructure services of formal educational institutions to local governments.It is anticipated to be given the responsibilities of vocational and technical education and informal education services to local governments and it is intended the contribution of local stakeholders to the system.It is intended to be downsized of MoE's central personnel structure and handing over some bureaucratic and administration duties to local units by saving personnel and restructured the MoE to be effective in supervising of education system.