Öğretim elemanlarının algılarına göre örgütsel sinizm ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, Ankara ilinde bulunan dört devlet üniversitesinin çeşitli fakültelerinde görev yapan öğretim elemanlarının örgütsel sinizm ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya katılan öğretim elemanlarının örgütsel sinizm ve tükenmişliğe yönelik algıları katılımcıların cinsiyet, yaş, medeni durum, görev yaptığı üniversite, görev yaptığı fakülte, akademik kadro unvanı, mesleki kıdem, çalıştığı kurumda görev yapma süresi, yürütmekte olduğu herhangi bir yöneticilik görevinin olup olmaması değişkenlerine göre ele alınmıştır. Araştırmaya 189 kadın ve 203 erkek olmak üzere 392 öğretim elemanı katılmıştır. Çalışmada, Brandes, Dharwadkar ve Dean (1999) tarafından geliştirilmiş olan `Örgütsel Sinizm Ölçeği` ile Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilmiş olan `Maslach Tükenmişlik Envanteri` veri toplama araçları olarak kullanılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen verilerin analizinde aritmetik ortalama, frekans, standart sapma gibi betimsel istatistiklerin yanında t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), post hoc testlerinden Scheffe testi, Pearson Korelasyonu ve çoklu regresyon analizinden yararlanılmıştır. Veri toplama araçlarının yapı geçerliliği, doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ile sınanmıştır. DFA sonucunda elde edilen uyum iyiliği değerleri, kullanılan ölçeklerin faktör yapılarının doğrulandığını göstermiştir. Ölçeklerin güvenirliği için ise Cronbach alfa katsayıları hesaplanmıştır. Örgütsel sinizm ölçeğinin Cronbach alfa değeri .93 olarak hesaplanırken ve tükenmişlik ölçeğinin Cronbach alfa değeri ise .88 olarak belirlenmiştir. Araştırma sonucunda öğretim elemanlarının örgütsel sinizm düzeylerinin orta, tükenmişlik düzeylerinin ise düşük düzeyde olduğu; öğretim elemanlarının örgütsel sinizm tutumlarının en yüksek bilişsel en düşük duyuşsal boyutta yer aldığı, tükenmişliği ise en yüksek kişisel başarı en düşük duyarsızlaşma boyutlarında algıladıkları tespit edilmiştir. Öğretim elemanlarının örgütsel sinizm tutumları ile tükenmişliğin duygusal tükenme ve duyarsızlaşma boyutu arasında orta düzeyde, pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin bulunduğu, katılımcıların örgütsel sinizm tutumları ile tükenmişliğin kişisel başarı boyutu arasında ise istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin olmadığını saptanmıştır. Ayrıca, örgütsel sinizmin, tükenmişiliğin duygusal tükenme ve duyarsızlaşma boyutlarının anlamlı bir yordayıcısı olduğu sonucuna varılmıştır.Anahtar sözcükler: Örgütsel sinizm, tükenmiĢlik, öğretim elemanı, üniversite

In the current study, it was aimed to investigate the relationship of organizational cynicism and burnout of the academicians' working in different faculties of four state universities located in Ankara. The participant academicians' organizational cynicism and burnout perceptions were investigated in relation to their gender, age, marital status, current university, and current faculty, academic position title, tenure, length of service in the current university, and having any administrative responsibility. A total of 392 academicians (189 female and 203 male) were participated in the study. The data collection tools were `Organizational Cynicism Scale` developed by Brandes, Dharwadkar, and Dean (1999), and `Maslach Burnout Inventory` developed by Maslach and Jackson (1981). The data were analyzed by conducting descriptive statistics as arithmetic mean, frequency, and standard deviation as well as t test, one way ANOVA, Scheffe test of post hoc tests, Pearson correlation and multiple linear regression. The construct validity of the data collection tools were tested by confirmatory factor analysis (CFA). The goodness of fit indexes yielded by CFA confirmed the constructs of the scales. To test the reliability of the scales, Cronbach alpha coefficients were calculated. The Cronbach alpha value of the Organizational Cynicism Scale was calculated as .93, and .88 for Maslach Burnout Inventory. In the study, it was found that academicians have moderate levels of organizational cynicism, and low levels of burnout; perceive highest levels of organizational cynicism in cognitive sub-dimension and lowest levels in affective sub-dimension; and perceive highest levels of burnout in personal accomplishment sub-dimension and lowest levels in depersonalization sub-dimension. The study also showed that there is a moderate, positive and statistically significant relationship between academicians' organizational cynicism attitudes and emotional exhaustion and depersonalization sub-dimensions of burnout, and there is no statistically significant relationship between academicians' organizational cynicism attitudes and personal accomplishment sub-dimension of burnout. In addition, it was concluded that organizational cynicism is a significant predictor of emotional exhaustion and depersonalization sub-dimensions of burnout.Keywords: Organizational cynicism, burnout, academician, university