Üniversite öğrencilerinin kariyer yönelimlerinin `Kariyer Dünyası Haritası` üzerinde karma desenle incelenmesi: Psikolojik danışma ve rehberlik örneği

Abstract

Holland'ın kuramının (1997) temel alındığı bu araştırmada, öğrencilerin ilgi ve yetenek profillerinin yorumlanmasını kolaylaştıran bir yöntem geliştirilmiştir. Bu amaçla Uluslararası Standart Eğitim Sınıflandırması (ISCED) sistemindeki eğitim ve öğretim temel alanlarını içeren bir görselleştirme yönteminin (Kariyer Dünyası Haritası) oluşturulması hedeflenmiştir. Araştırmada nicel verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından oluşturulan veri toplama formu ve Tracey (2010), tarafından geliştirilip Vardarlı (2014), tarafından Türkçeye uyarlanan Kişisel Küre Envanteri – Kısa Form (KKE-KF) kullanılmıştır. Uzmanlardan alınan görüşler doğrultusunda Kariyer Dünyası Haritası'na ISCED'de yer alan 26 temel eğitim alanı, ilgiler ve algılanan yetenekler doğrultusunda yerleştirilmiş ve alanların harita üzerinde konumları belirlenmiştir. ISCED genel alanlarının her birinden seçilen 10 farklı yükseköğretim programından toplam 529 üniversite öğrencisine uygulanan KKE-KF verileri üzerinde ise çok boyutlu ölçeklendirme yöntemi ile lisans programların harita üzerinde konumları belirlenmiştir. Bu çalışma grubunun verilerinde hem ilgiler hem de algılanan yetenekler açısından iki boyutlu gösterimde elde edilen bulgular zayıf bir uyum belirlenmiştir. Bu bulgulardan yükseköğretim programı seçiminde ilgi ve yeteneklere uygun seçimler yapılmadığı, şu anki çevresel modellerin de bu nedenle kuramsal açıklamalarla sınırlı ölçüde eşleştiği sonucuna ulaşılmıştır.Psikolojik danışma ve rehberlik alanından 21 katılımcı ile gerçekleştirilen nitel görüşmelerden elde edilen bulgular ile psikolojik danışmanların ilgileri, yetenek ve becerileri, başarı ve iş doyumlarına etki eden faktörler ile psikolojik danışmanların kendilerine uygun işlerde çalışmalarının etkileri yorumlanmıştır. Nitel verilerden elde edilen bulgular ise Miller'ın (1985), grafik gösterimi ve Brown ve Gore (1994), tarafından geliştirilen `C indeksi` kullanılarak Kariyer Dünyası Haritası üzerinde görselleştirilerek tartışılmıştır. Anahtar sözcükler: Meslek seçimi, ilgi, yetenek, Holland Meslek Seçimi Kuramı, ISCED, ISCO, Kariyer Dünyası Haritası, Psikolojik Danışma ve Rehberlik

The current study that was based on Holland's theory (1997) aimed to develop a visual mapping method (World of Career Map) on ISCED (International Standard Classification of Education) grouping basis. Quantitative data was collected with a survey developed by researcher and Personal Globe Inventory – Short Form (PGI-SF) developed by Tracey (2009) and adapted to Turkish by Vardarlı (2014). Also a semi-structured interview protocol was used during interviews.Expert opinions were collected while developing World of Career Map and 26 ISCED basic educational majors were mapped in the light of vocational interest and ability scores. PGI-SF and Multi Dimensional Scaling (MDS) were used to determine 529 college students' major positions on map.Most college majors were found in theoretically congruent positions on World of Career Map. Yet some discrepancies were found, especially in Conventional and Realistic types. This finding was interpreted as a result of RIASEC types' and ISCED fields' definitions being arbitrary and broad. Using qualitative findings, psychological counsellors' vocational interests, abilities and skills and relevant factors for achievement and satisfaction were conceptualised as a result of being in a congruent environment (selected major) with their RIASEC types. Miller's (1985) mapping system and C index (Brown and Gore, 1994) were also exemplified and discussed on World of Career Map. Keywords: Vocational choice, interests, competencies, Holland, ISCED, ISCO, World of Career Map, Psychological Counseling and Guidance