Okullarda yaşanan yazılı ve görsel basına yansıyan fen laboratuvar kazaları

Abstract

Bu çalışmanın amacı, okullarda yaşanan yazılı ve görsel basına yansıyan fen laboratuvar kazalarının neler olduğunun araştırılmasıdır. Okullarda yaşanan kazaların eğitim kademelerine göre, ilköğretim-lise-üniversite düzeyinde, ne sıklıkta gerçekleştiğinin ve yine bu araştırmayla 2005 ve 2013 yıllarında değişen öğretim programlarıyla okullarda yaşanan kazalar arasında nasıl bir ilişki olduğunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemini 2000 - 2016 yılları arasında yazılı ve görsel basına yansıyan fen laboratuvar kazalarından erişilen 52 kaza haberi oluşturmaktadır. Çalışmanın araştırma deseni literatür taramasıdır. Bu nitel çalışmada, veri toplama yöntemlerinden doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak online gazete arşivleri taranmış ve internetten arama motorunda yazılı ve görsel basına yansıyan kaza haberleri sorgulanmıştır. Verilerin analizinde İçerik analizi kullanılmış ve gerekli durumlarda veri toplama araçlarından bire bir alıntı yapıldığı için betimsel analiz yönteminden de yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda, okullarda yaşanan kazaların daha çok `zehirli gaz çıkışı`, `deney tüpü patlaması`, `cıva zehirlenmesi`, ` uçucu kimyasallar` ve `cam malzemenin kırılması` gibi kazalar olduğu sonucuna varılmıştır. Okullarda yaşanan laboratuvar kazalarının nedenleri olarak; `öğretmenden kaynaklı`, ` öğrenciden kaynaklı`, `laboratuvar ortamından kaynaklı sıkıntılar`, `kullanılan malzemeden kaynaklı sıkıntılar`, `deneyden kaynaklı sıkıntılar` ve `bilgi ve beceri eksikliğinden kaynaklı sıkıntılar` olduğu tespit edilmiştir. Eğitim kademelerine göre ilköğretim düzeyine inildikçe okullarda yaşanan kazaların arttığı tespit edilmiştir. Bu kazaların %8' inin üniversite düzeyinde, %24' ünün lise düzeyinde ve %68' inin ise ilköğretim düzeyinde gerçekleştiği sonucuna ulaşılmıştır. Değişen öğretim programlarıyla eğitim kademelerinde yaşanan kazaların sıklığı arasındaki ilişki incelendiğinde; en fazla kazaya ilköğretim düzeyinde 2005 – 2012 yılları arasında rastlanılmıştır. Bu kazaların büyük bir çoğunluğunun `cıva zehirlenmesi` olduğu dikkat çekmiştir. 2013 programının uygulandığı 2013 – 2016 yılları arasında ise ilköğretim düzeyinde yaşanan kazalarda bir düşüş olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak, kazaların daha çok ilköğretim düzeyinde yaşanmış olması özellikle sınıf öğretmeni ve fen bilgisi öğretmenlerinin laboratuvar uygulamaları konusunda yeterli düzeyde bilgi birikimine sahip olmadıklarını göstermekle birlikte; laboratuvar güvenliği ve kullanım tekniğine gereken önemin verilmediğini de ortaya koymaktadır.

The purpose of this study is to research the laboratory accidents which are reflected in the written and visual press. Determining how frequently these accidents are happening depending on the educational stage such as elementary school-high school-university and investigations of relation between these accidents occuring in schools and changes in teaching programs from 2005 to 2013 are aimed. 52 accidents which were reflected in the written and visual press based on laboratory accidents between 2000 and 2016 are forming the examples in this study. Research of this study is based on literature scanning. In this qualitative study, document analysis technique was used for data collection method. Online newspaper archives were scanned as data collection tool and the news of the accidents which were reflected in written and visual press were investigated with internet search engine. Content analysis was used in the analysis of the data. Descriptive analysis method was also used since individual citations were made from data collection tools where necessary. As a result of the research, it has been concluded that accidents involving schools were mostly accidents such as `toxic gas outflow`, `test tube explosion`, `mercury poisoning`, `volatile chemicals` and `breakdown of glassware`. `Errors originating from the teacher`, `errors originating from the students`, `problems originating from the laboratory environment`, `problems originating from the material used`, `problems originating from the experiment` and `errors originating from lack of knowledge and skills` were determined to be causes of laboratory accidents in schools. It has been determined that the accidents experienced in the schools tends to increase as the education level decreases through primary education. Accidents occurring in schools tend to increase as education level decreases to primary education from university education. It is concluded that 8% of these accidents have occurred at university level, 24% occured at high school level and 68% occurred at primary school level. When the relation between the changes in teaching programs and the frequency of accidents at the education levels is examined; it is seen that most accidents occurred between 2005 and 2012 at primary education level. It is noticed that a large majority of these accidents were `mercury poisoning`. It is observed that between 2013 and 2016, when the 2013 program was implemented, there was a decrease in accidents at the level of primary education. Last of all the fact that the accidents took place mostlyvat primary education level shows that class teachers and science teachers do not have sufficient knowledge about laboratory practices and also are not giving enough importance to laboratory safety and usage techniques.