Multipl skleroz hastalarında huzursuz bacak sendromu sıklığı ve klinik özelliklerle olan ilişkisi

Abstract

Giriş ve Amaç : Multipl skleroz (MS) genç yaş grubunda özürlülüğe neden olabilen hastalıklardan biridir. Bu çalışmada MS hastalarında yaşam kalitesini olumsuz etkileyen huzursuz bacak sendromu (HBS), uyku kalitesi bozukluğu, depresyon, yorgunluk ve REM uykusu davranış bozukluğu (RDB) sıklığının, ayrıca bu parametrelerin birbirleriyle ve hastaların klinik özellikleriyle olan ilişkisinin araştırılması amaçlandı.Hastalar ve Yöntem: Mayıs 2010 ve nisan 2011 tarihleri arasında yapılan çalışmaya McDonald kriterlerine göre kesin MS tanısı almış 177 hasta ile 163 sağlıklı gönüllü alındı. Hasta ve kontrol grubuna HBS, depresyon, uyku kalitesi bozukluğu, yorgunluk ve RDB'nin varlığını araştırmak üzere 5 farklı anket uygulandı. MS hastalarının yaş, cinsiyet, eğitim süresi, hastalık süresi, MS klinik seyri, toplam atak sayısı, Expanded Disability Status Scale (EDSS) skorları, güncel nörolojik muayene bulguları, beyin ve spinal MRG bulguları, BOS oligoklonal bant ve BOS Ig G index değerleri, görsel uyandırılmış poatansiyel (GUP) bulguları ve MS tedavisinde kullanılan ilaçlar hasta anamnezi ve MS poliklinik kayıt sisteminden elde edildi. Hastaların son 6 aya ait tam kan sayımı, demir, ferritin, serbest T3, serbest T4, TSH, kreatinin, vitamin B12 ve folik asit değerleri hastanemiz otomasyon sistemi ve MS polikliniği hasta kayıtlarından elde edildi. Hasta ve kontrol grubuna yorgunluk şiddet skalası, Pittsburgh uyku kalitesi indeksi (PUKİ), Beck depresyon ölçeği ve uluslararası HBS tanı kriterlerini dolduranlara uluslararası HBS şiddet değerlendirme ölçeği ve uluslarası uyku bozuklukları klasifikasyonu (UUBK) RDB minimal kriterlerini karşılayanlara RDB Stavanger uyku skalası anket çalışmaları yapıldı. Tüm anketler aynı kişi tarafından yüz yüze görüşülerek uygulandı. Yorgunluk şiddet skalasında 27 puan ve üzeri, PUKİ'de 5 puan ve üzeri, Beck depresyon ölçeğinde 9 puan ve üzeri anormal kabul edildi.Bulgular: MS hastaları ve kontrol grubu arasında yaş ve cinsiyet açısından anlamlı farklılık yoktu (p>0,05). MS hastalarının 59'unda (%33,3) kontrol grubunun ise 21'inde (%12,9) HBS saptandı. MS ve kontrol grubu arasındaki HBS varlığı ve HBS puan ortalamaları açısından farklılık istatistiksel olarak oldukça anlamlıydı. (p<0,001). Hasta grubunda yorgunluk daha fazlaydı (p<0,001). MS ve kontrol grubu arasında RDB'nin varlığı, RDB şiddet puan ortalaması, Pittsburgh uyku kalitesi indeksi (PUKİ) pozitifliği ve PUKİ puan ortalamaları açısından istatistiksel anlamlı farklılık yoktu (p>0,05). Hasta grubunda Beck depresyon ölçeğine göre anlamlı depresyon bulunan olguların sayısı daha fazlaydı (p= 0,003). HBS bulunan ve bulunmayan MS hastaları karşılaştırıldığında yorgunluk, depresyon, uyku kalitesi bozukluğu ve RDB bulunan hastaların oranları ve puan ortalamaları MS-HBS + grubunda anlamlı olarak daha yüksekti (p<0,05). EDSS ortalamaları ve ortalama atak sayısı MS-HBS + olgularda daha yüksekti. Hastalık süreleri ve MS klinik formları açısından iki grup arasında anlamlı farklılık yoktu.Klinik tabloda optik nörit, tetraparezi, parestezi ve tremor varlığı MS-HBS + hastalarda anlamlı olarak daha yüksekti. Diğer klinik bulgular açısından iki grup arasında fark yoktu. Her iki grup arasında beyin MRG ve spinal MRG'de lezyon varlığı ve sayısı, GUP anormalliği, BOS oligoklonal bant varlığı, kullanılan immumodulatör tedavi ve serum biyokimyasal laboratuvar bulguları açısından fark yoktu. Beck depresyon puan ortalamaları ve yorgunluk puan ortalamaları kontrol HBS + olgularla karşılaştırıldığında MS-HBS + olgularda anlamlı olarak daha yüksekti. Bununla birlikte iki grup arasında yorgunluk, RDB, uyku kalitesi bozukluğu depresyon sıklığı ve HBS şiddeti açısından anlamlı farklılık yoktu.Sonuçlar: MS hastalarında HBS sık görüldü. HBS, MS hastalarında görülebilen piramidal, serebellar, optik ve duysal etkilenmeyle ilişkiliydi. Yüksek atak sıklığı, yüksek EDSS ve yorgunluk HBS ile ilişkiliydi. Yorgunluk ve depresyon MS hastalarında önceki çalışmalarda olduğu gibi sık görüldü. MS hastalarında uyku kalitesi kontrol grubundan farklı değildi. Bununla birlikte HBS bulunan MS hastalarında bulunmayanlara göre uyku kalitesi daha kötüydü.Anahtar kelimeler : Multipl skleroz, huzursuz bacak sendromu, uyku kalitesi, yorgunluk, depresyon.

Introduction and Objective: Multiple sclerosis (MS) is one of the diseases that can cause disability in juvenile age group. In the present study, it was aimed to investigate the frequency of restless leg syndrome (RLS), sleep quality disorder, depression, fatigue and REM sleep behaviour disorder (RBD) that effect the quality of life negatively in MS patients, and was aimed to investigate the relation of these parameters with each other and patients? clinical features.Patients and Method: Hundred and seventy-seven patients who was definitely diagnosed by MS according to McDonald criteria and 163 healthy volunteers were included in the study. The study performed between May 2010 and April 2011. Five different questionnaires were filled in the patient and control group to investigate the presence of RLS, depression, sleep quality disorder, fatigue and RBD. Patients? age, gender, education training time, disease duration, MS clinical course, total attack number, Expanded Disability Status Scale (EDSS) scores, current neurologic examination findings, brain and spinal MRI findings, cerebro spinal liquid (CSL) oligoclonal band and CSL IgG index values, visual evoked potential (VEP) findings and drugs that are used in MS treatment were obtained by patient anamnesis and MS policlinic recording system. Patients? last six month complete blood count, iron, ferritin, free T3, free T4, TSH, creatinine, vitamin B12 and folic acid values were obtained by our hospital?s automation system and MS policlinic patient records. Fatigue severity scale, Pittsburgh sleep quality index (PSQI) and Beck Depression Envantory were performed to patient and control group, international RLS severity assessment envantory was performed to the patients who met the international RLS diagnosis criterions and RSBD Stavenger sleep scale questionnaire was filled in the patients who met international classification of sleep disorders (ICSD) RBD minimal criterions. All patients and controls underwent a face-to-face interview by the same physician in all the questionnaires. Twenty-seven and more points in fatigue severity scale, 5 and more points in PSQI, 9 and more points in Beck Depression Envantory were accepted as abnormal.Results: There was no difference between MS patients and control group in terms of age and gender (p>0,05). RLS was determined in 59 (%33,3) of MS patients and in 21 (%12,9) of control group. There was a statistically significant difference between MS and control group in terms of RLS presence and RLS score averages (p<0,001). Fatigue was more much in patient group (p<0,001). There was no statistically significant difference between MS and control group in terms of RBD presence, RBD severity score average, PSQI positivity and PSQI score averages (p>0,05). Cases with significant depression according to Beck depression envantory were more much in patient group (p=0,003). When MS patients with or without RLS were compared, rates and score averages of cases with fatigue, depression, sleep quality disorder and RBD were significantly higher in MS-RLS + group (p<0,05). EDSS averages and mean attack number were higher in MS-RLS + cases; there was no significantly difference between two groups in terms of disease duration and MS clinical forms.In clinical picture, optic neuritis, tetraparesis, paresthesia and tremor were significantly higher in MS-RLS + cases. There was no difference between two groups in terms of the other clinical findings. There was no difference between two groups in terms of lesion presence and number in brain MRI and spinal MRI, VEP abnormality, CSL oligoclonal band presence, used immunomodulator treatment and serum biochemical laboratory findings. Beck depression score averages and fatigue score averages were significantly higher in MS-RLS+ cases comparing to control RLS+ cases. Nevertheless, there was no significant difference between two groups in terms of fatigue, RBD, sleep quality disorder, depression frequency and RLS severity.Conclusion: RLS was seen common in MS patients. RLS was related to pyramidal, cerebellar, optic and sensorial exposure that could be seen in MS patients. High attack frequency, high EDSS and fatigue were related to RLS. Fatigue and depression were seen common in MS patients as well as the previous studies. In MS patients, the sleep quality was not different from control group. Nevertheless, the sleep quality was worse in MS-RLS+ cases comparing to MS-RLS- cases.Keywords : Multiple sclerosis, restless leg syndrome, sleep quality, fatigue, depression