Ölüm kaygısına ilişkin bir model testi: Denetim odağı, kaygı ve ölüm obsesyonunun rolü

Abstract

Bu araştırmada ölüm kaygısı, denetim odağı, kaygı ve ölüm obsesyonu değişkenleri birlikte yapısal eşitlik modeli içinde sınanmıştır. Bunun yanı sıra Abdel-Khalek tarafından (1998) geliştirilen Ölüm Obsesyonu Ölçeği (ÖOÖ) Türk kültürüne uyarlanarak aracın geçerlilik-güvenilirlik çalışmaları yapılmıştır. Araştırmanın tüm çalışma grupları, 2018-2019 öğretim yılında bir devlet üniversitesinin farklı programlarında öğrenim gören ve rastgele seçilen öğrencilerden oluşmuştur. ÖOÖ'nün yapı geçerliliği iki yolla sınanmıştır. ÖOÖ'nün açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri için 455 (248 kadın, 207 erkek) öğrenciye; ayırt edici geçerliliği için 329 (190 kadın, 139 erkek) öğrenciye ulaşılmıştır. ÖOÖ'nün yapı geçerliliği; açımlayıcı-doğrulayıcı faktör analizleri ve ayırt edici geçerlilik analizleriyle desteklenmiştir. Güvenilirlik analizleri sonucuna göre, ÖOÖ'nün iç tutarlılığı için hesaplanan Cronbach alfa katsayısı .92; test tekrar test güvenilirlik değeri ise .85'tir. Bulgular, ÖOÖ'nün geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu göstermiştir. Araştırmanın ikinci bölümünde; 1.054 (504 kadın, 550 erkek) öğrenciye ulaşılmış ve elde edilen verilerle ölüm kaygısına ilişkin çalışma kapsamında önerilen model sınanmıştır. Ölüm Kaygısı Model Testi'ne göre; denetim odağı, kaygı ve ölüm obsesyonunun ölüm kaygısını doğrudan ve anlamlı düzeyde yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte, denetim odağı ve ölüm kaygısı arasındaki ilişkide kaygı değişkeninin; kaygı ile ölüm kaygısı arasındaki ilişkide ise ölüm obsesyonu değişkeninin aracı etkisi olduğu ve bu etkinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir. Verilerin analizinde SPSS 22.0, LISREL 8.8 istatistik programları kullanılmıştır. Araştırma bulguları alan yazın ışığında tartışılmış ve bu bulgulardan yola çıkarak, araştırmacılara ve psikolojik danışmanlara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

In this study death anxiety, locus of control were tested in a structural equation model along with the variables of anxiety and death obsession. In addition, the Death Obsession Scale (DOS) was adapted to Turkish culture and the validity and reliability studies of the scale were performed. The research group consisted of randomly selected students studying in different programs of a state university in 2018-2019 academic year. For factor analyzes of DOS 455 (248 female, 207 male) students; 329 (190 female, 139 male) students were reached for their discriminant validity. As a result of the reliability analyzes, the Cronbach alpha coefficient calculated for the internal consistency of DOS was .92; the test-retest reliability value was .85. The results showed that DOS was a valid and reliable measurement tool.In the second part of the research; 1.054 (504 female, 550 male) students were reached and the proposed model of death anxiety was tested with the obtained data. According to death anxiety model test; it was concluded that locus of control, anxiety and death obsession directly and significantly predict death anxiety. It was determined that anxiety variable was mediated in the relationship between locus of control and death anxiety while death obsession was mediated in the relationship between anxiety and death anxiety and this effect was statistically significant. SPSS 22.0, LISREL 8.8 statistical programs were used for data analysis. The findings were discussed in the light of the literature and suggestions were made for the researchers and psychological counselors based on these findings.