Alzheimer hastalığı ve endotel disfonksiyonu

Abstract

IV ÖZET: Şener DD., Alzheimer Hastalığı ve Endotel Disfonksiyonu. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıları Uzmanlık Tezi, Ankara, 2006. Alzheimer hastalığı(AH) demansın en sık nedenidir. Son yıllarda hastalığın etiyopatogenezinde vasküler nedenlerin önemi daha fazla anlaşılmaya başlanmıştır. Bu çalışmanın amacı AH olan hastalarda ve sağlıklı kontrollerinde endotel disfonksiyonunun araştırılmasıdır. Çalışmaya AH dışında herhangi bir hastalığı olmayan 25 hasta ve 24 kontrol vakası alınmıştır. Çalışmada dışlanma kriterleri; sistemik arteriyel hipertansiyon (sistolik tansiyonu >120mmHg ve diastolik tansiyonu>80mmHg), hiperlipidemi (total kolesterolü >200mg/dl_), koroner arter hastalığı (göğüs ağrısı olanlar, koroner arter hastalığı nedeniyle açık operasyon dahil olmak üzere herhangi bir girişim geçirmiş olanlar, geçirilmiş miyokard enfarktüsü öyküsü olanlar, efor testi ve talyum sintigrafisi pozitif olanlar, koroner anjiografisinde anormal darlık saptananlar), kalp yetmezliği, akut veya kronik enfeksiyon, malignite, periferal arter hastalığı, diabetes mellitus, bilinen böbrek hastalığı, sistemik romatolojik hastalık varlığı, kronik alkol kullanımı, halen sigara kullanımı (10 yıl veya daha fazla bir süredir sigara içmeyen hastalar çalışmaya alındı) ve endotel fonksiyonuna etki edebilecek ilaç kullanımı (antilipemik ilaçlar, ACE inhibitörleri, anjiotensin reseptör antagonistleri, antioksidanlar, kalsiyum kanal blokerleri, p blokerler, kortikosteroid) olarak belirlenmiştir. Her iki gruba da ayrıntılı biokimyasal, geriatrik ve nörolojik değerlendirme yapılmıştır. Çalışmada endotel fonksiyonları Flow Mediated Dilatation(FMD) yöntemi ve plazma vonWillabarand Faktör(vvVF) ile değerlendirilmiştir. Hasta grubunda 1 1 kadın ve 14 erkek mevcut ve bu grupta ortalama yaş 78±5.9 iken, 9 kadın ve 11 erkekten oluşan kontrol grubunda ise ortalama yaş 72.1 ±5.8 olarak saptanmıştır. Hasta grubunda eğitim seviyesi kontrol grubuna gore daha düşük (p 0,021), ailede demans hikayesinin varlığı ise daha yüksek olarak bulunmuştur, (p 0,016) FMD değeri AH grubunda ortalama 3.4±1,7 iken kontrol grubunda 8.4±3,3 olarak tespit edilmiştir (p<0,001). Multiple regresyon analizi sonucunda FMD değeri yaşa göre düzeltilerek değerlendirilmiş ve yine hasta grubunda belirgin olarak düşük bulunmuştur.Ayrıca FMD değerinin hastalığın ciddiyetini gösteren klinik demans derecelendirme skoru (CDR) ile negatif korelasyonda (r = -0.603, p < 0.001) olduğu görülmüştür. Gruplar arasında plazma vWF yönünden fark tespit edilemezken (p 0,869)plazma abümin ve vitamin D seviyelerinin hasta grubunda kontrol grubuna göre daha düşük olduğu izlenmiştir. (p 0,026 ve <0,001) Çalışmada AH hastalığı dışında herhangi bir sistemik hastalığı olmayan ve endotel fonksiyonlarına etki edebilecek ilaç kullanımı olmayan bireylerde sağlıklı kontrollerine göre endotel fonksiyonlarının daha bozuk olduğu ve hastalığın ilerlemesi ile daha da bozulduğu tespit edilmiştir. Bu bulgu hastalığın etiyopatogenezi ve hastalıktan korunma açısından endotel fonksiyonlarının değerlendirilmesinin önemli olabileceğine işaret etmektedir. Anahtar kelimeler: Alzheimer hastalığı, endotel disfonksiyonu, flow mediated dilatation(FMD), von Willebrand Faktor(vWF)

VI ABSTRACT Şener DD., Endothelial Dysfunction In Alzheimer's Disease. Hacettepe University Faculty Of Medicine, Internal Medicine, Ankara,2006 Alzheimer's disease (AD) is the most common cause of dementia. Recently, vascular risk factors have been accused in the pathogenesis of AD. The aim of this study was to compare endothelial function in AD and healthy controls.Total number of 25 AD patients without any vascular risk factors and 24 healthy elderly controls were enrolled in this study. Exclusion criteria were diabetes mellitus, hypertension, dyslipidemia, evident stroke, smoking, documented coronary artery disease, history of myocardial infarction, heart failure, acute or chronic infection, malignancy, peripheral artery disease, renal disease, rheumatologic diseases, alcohol abuse and certain drugs that may affect endothelial function (antilipidemic drugs, ACE inhibitors, angiotensin receptor blockers, antioxidants, calcium channel blockers, beta blokers, corticosteroids). Both groups underwent comprehensive biochemical, geriatric assessment and neuropsychiatric assessment. Endothelial function was evaluated by Flow Mediated Dilation (FMD) from the brachial artery of the subjects and by plasma levels of vWF antigen. In AD group with 11 female and 14 male subjects, mean age was 78±5.9. Mean age of the control group with 9 female and 1 1 male subjects was 72.1 ±5.8. Multiple linear regression analysis revealed that FMD value was significantly lower in patients with AD than controls (mean FMD for AD: 3.4±1,7 and for control group: 8.4±3,3; p <0.001). It was also found that FMD values were inversely correlated with the stage of the disease according to CDR (r= -0.603, p < 0.001) and were in positive correlation with plasma iron (r= +0,004) and vitamin D levels(r= + 0,424). Additionally plasma albumin levels were significantly higher in patients with AD than controls.(p 0,026). We have found that endothelial dysfunction occurs in AD patients without any other vascular risk factors. As the disease progresses endothelial dysfunction becomes worse. These findings give evidence that vascular factors have a role in the pathogenesis of AD. Key Words: Alzheimer Disease, Endothelial Dysfunction, flow mediated dilatation(FMD), von Willebrand Faktör(vWF)