Hacettepe Üniversitesi Beytepe yerleşkesinde okuyan son sınıf öğrencilerinin cinsel sağlık ve üreme sağlığı konusundaki bilgi, görüş ve davranışları ve bunlar ile ilgili faktörler araştırması

Abstract

IIIÖZET Coşkun A., `HÜ Beytepe Yerleşkesinde Okuyan Son Sınıf öğrencilerinin Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Konusundaki Bilgi, Görüş ve Davranışları ve Bunlar ile İlişkili Faktörler Araştırması`, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi, Ankara, Nisan 2006. Bu araştırma, HÜ Beytepe Yerleşkesi'nde 2005 yılı Mayıs ayında son sınıf öğrencilerinin cinsel sağlık/üreme sağlığıyla (CS/ÜS) ilgili bilgilerini, görüşlerini, risk davranışlarım ve deneyimlerini saptamak, CS/ÜS ile ilgili bazı bilgi, görüş ve davranışları ile ilişkili faktörleri değerlendirmek, CS/ÜS hizmetlerinden yararlanma düzeyini, bu hizmetlerle ilgili beklentilerini ve gereksinimlerini belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Tanımlayıcı tipteki bu araştırmada, 2624 son sınıf öğrencisinden 1798'ine (%68,5'ine) ulaşılarak gözlem altoda anket uygulanmıştır. Araştırmaya katılan öğrencilerin %63,8'i kadın; %36,2'si erkektir Öğrencilerin yaş ortalaması (±SS) 23,0 ± 1,8 yıldır. Öğrenciler daha çok (%90,9) çekirdek ailelerden gelmektedir. Kız öğrencilerin anne-babalarının öğrenim düzeyi ve ekonomik durumu erkek öğrencilerinkine göre yüksek iken erkek öğrencilerin daha fazla kır kökenli olduğu saptanmışta*. Erkek öğrencilerin üçte biri (%33,3), kız öğrencilerin ise beşte biri (%20,7) halen sigara içmektedir. Her 10 erkek (%11,6) ve her 25 kız öğrenciden biri (%3,9) sürekli alkol kullanmaktadır. Öğrencilerin %64,6'sı şimdiye kadar CS/ÜS konusunda herhangi bir bilgi aldıklarını ifade etmiş olup bilgi aldığını belirten kız öğrencilerin yüzdesi daha fazladır. Yapılan değerlendirmede; öğrencilerin yaklaşık yarısının CS/ÜS ile ilgili bilgi düzeylerinin `yetersiz` olduğu, buna paralel şekilde; bilgi puanlan da erkek öğrencilerden daha yüksek olduğu bulunmuştur (p<0,001). CS/ÜS konularında bilgi kaynaklan arasında ilk üç sırada; arkadaş-akran, kitap-ansiklopedi ve okul gelmekte olup öğrenciler öncelikle bir doktor veya uzmandan bilgi almayı tercih etmektedirler. Araştırmada; anne ve babanın öğrenim düzeyinin yüksekliği, anne ve babayla CS/ÜS konularında iletişimin yüksekliği, düzenli olarak süreli yayınlan takip etme, herhangi bir sosyal kulüpte yer almış olma durumu gibi faktörlerin öğrencilerin CS/ÜS bilgilerini olumlu etkilediği saptanmıştır, öğrencilerin en çok bildikleri gebeliği önleyici iki yöntem kondom ve oral kontraseptiftir. Başta cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar ve kontraseptif yöntemler olmak üzere; CS/ÜS konusunda bazı yanlış bilgilere sahip olunduğu saptanmıştır. Öğrencilerin yaklaşık yansı halen, üçte biri ise geçmişte kız/erkek arkadaşının olduğunu, üçte biri (erkek öğrencilerin yansı, kız öğrencilerin ise beşte biri) şimdiye kadar `cinsel ilişki deneyimi` olduğunu belirtmiştir. Artan yaş, 12 yaşma kadar yurt dışında yaşama, anne ve babanın boşanmış, ayrı veya ölü olması, tek basma evde yaşama ve sigara, alkol ve bağımlılık yapıcı madde kullanma ileIV öğrencilerin cinsel ilişki deneyimi yüzdesinin istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde arttığı saptanmıştır. Şimdiye kadar birleşmeyle sonuçlanan cinsel ilişki deneyimi olduğunu belirten öğrencilerin %84,9'u şimdiye kadar herhangi bir kontraseptif yöntem kullandığını belirtmiştir, öğrencilerin yaklaşık yansı, bir birliktelikte evli olmadan cinsel ilişkinin birlikteliğin doğal bir parçası olmadığı, cinsellik ile ilgili konularda anne ve babalarla konuşmanın, anne baba- çocuk ilişkisini zedeleyebileceğim düşünmektedir. Öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun şimdiye kadar CS/ÜS ile ilgili olarak herhangi bir hizmet almadığı saptanmıştır. Hizmet alman yerler arasında, üniversitenin öğrenci sağlık merkezi ve özel muayenehane ilk sıralarda gelmektedir. Öğrencilerin %23,4'ü GDB'den haberdar olduğunu belirtmiş olup büyük bir kısmını kızlar oluşturmaktadır. Öğrenciler, gençlere yönelik CS/ÜS hizmetlerinin, üniversitelerin öğrenci sağlık merkezlerinde (%81,2), okullarda (%80,0) ve hastanelerde (%28,9) verilmesi gerektiğini, CS/ÜS hizmetlerinin, hem danışmanlık hem de tedavi hizmetlerini kapsamasını (%86,1), başvurular ve konuşulanların saklı tutulmasını (%81,5) ve hizmetin kolay ulaşılabilir olmasını (%81,1), hizmet veren kişilerin öncelikle donanımlı bir profesyonel olması gerektiği (%94,6) belirtilmiştir. Bulguların pek çoğunda; toplum tarafından bireylere öğretilen `cinsiyet rol kalıplarının ve bağlantılı olarak cinsiyet ayrımcılığının önemli etkileri görülmektedir. Araştırma sonuçlarına göre; `erkek öğrencilerin bilgi düzeylerinin düşüklüğü ve riskli davranışlarının fazlalığı nedeniyle özel bir grup olarak ele alınması gerektiği`, `cinsellikle ilgili konularda gençlerin akran/arkadaşların önemli bir yeri olması dolayısıyla bu konularda üniversitelerde akran eğitimlerinden yararlanılmaya devam edilmesi`, `planlanacak olan eğitimlerde bu eksikler dikkate alınarak cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve bunlardan korunma yollan, aile planlaması yöntemleri ve cinsel ilişkide alman riskler ve güvenli cinsel ilişki gibi konulara daha fazla ağırlık verilmesi`, `CS/ÜS hizmetlerinin ve GDB'lerin Türkiye'deki Üniversiteler bünyesinde var olan öğrenci sağlık merkezlerinin birer bileşeni olması`, `konu ile ilgili niteliksel araştırmaların yapılması` ve `sağlıkta toplumsal cinsiyete dayalı politikaların izlenmesi` gibi araştırma sonuçlarına paralel çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: adolesan, genç, cinsel sağlık, fireme sağlığı.

ABSTRACT Coşkun A., `Study on Knowledge, Perceptions and Behaviors of the Last Year Students on Sexual and Reproductive Health in Hacettepe University Beytepe Campus and the Factors Related to These Issues` Thesis on Specialty, Hacettepe University Faculty of Medicine Department of Public Health, Ankara, April 2006. This study has been carried out to identify sexual and reproductive health (S/RH) knowledge, perceptions, risk behaviors and experiences of last year students at Hacettepe University Baytepe Campus in May 2005 and to identify some factors related with those, to determine the level of Reproductive S/RH service utilization and the students' expectations and needs related to S/RH services. In this descriptive study, 1798 (68.5%) of the 2624 last year students were surveyed using a self administered questionnaire. Of the participants 63.8% were female, 36.2% were male. Mean age (±SD) was 23.0 ±1.8 years. Most of the participants (90.9%) had nuclear family. Educational and socioeconomic levels of parents of female students were found to be higher than those of males, while male students were more rural origin than females. One-third (33.3%) of male, one-fifth (20.7%) of female students were current smokers. One in every ten male students (1 1.6%) and one in every 25 students (3.9%) were current alcohol users. Of the participants 64.6% stated to have any information on S/RH with higher percentage among female students compared to males. According to study results; S/RH knowledge scores of nearly half of the students were found to be `insufficient`, knowledge level of the females were higher than those of males (p<0.001). The most common three sources of S/RH knowledge were peers, book/encyclopedia and school, while most of the participants prefer gaining knowledge from a health professional. In this study, high level of parental education, high level of communication with parents on S/RH issues, reading periodicals, participating in a social club were associated with high level of S/RH knowledge. The most known two contraceptive methods among students were condom and the pill. It was found that participants had some incorrect knowledge on S/RH. Nearly half of the students stated to have a current girl or boyfriend and one third stated to have a sexual experience. Older age, living abroad until 12 years, having divorced or lost parents, living alone, being a current smoker or alcohol user were associated with reporting any sexual experience. Of the participants reporting any sexual experience, 84.9% stated having used any contraceptive method. Nearly half of the participants thought that `sexual experience is not a component of a relationship before marriage` and `S/RH communication with parents may damage parent-child relationship`. It was found that most of the students had never received any S/RH service. The most common services received were, university healthVI centers and private clinics. Of the students, 23.4% most of whom were females stated that they have heard about the Youth Friendly Health Unit in the Campus. Participants believed that youth-oriented S/RH services should be given in university health centers (81.2%), schools (80.0%), hospitals (28.9%) and that `S/RH services should cover both counseling and treatment services` (86.1%), `intimacy/confidentiality is important` (81.5%) and `such services should be accessible` (81.1%) and `service providers should be professionals` (94.6%). Most of the findings reflect the influences gender patterns on S/RH beliefs and behaviors. Based on the study results; some suggestions were made as: `male students should be targeted as a special group as having more risky behaviors and lower S/RH knowledge scores`, `peers are important sources of information, therefore, peer-education programs should be run continuously`, `sexually transmitted diseases, family planning methods, risky sexual behavior and safe sex issues should be emphasized more in the future S/RH educational programs`, `S/RH services and Youth Friendly Health Services should be a component of university health centers in Turkey`, `further qualitative studies should be carried out to identify other underlying factors on these issues` and `to ensure gender mainstreaming in public health policies.` Keywords: adolescent, youth, sexual health, reproductive health.