Moğolistan Zamaar Köyündeki Şoroon Bumbagar Mezarında bulunan köktürklere ait çince yazıtın incelenmesi

Abstract

2009 yılında Moğol ve Rus araştırma ekibi tarafından Göktürklere ait bir kurganda yapılan kazıdan Çince mezar taşı ve birçok obje keşfedilmiştir. Kurganda keşfedilen ahşaptan ve kilden yapılmış heykeller kutsal sayılan hayvanlara aittir. Ayrıca, kurganda keşfedilen Tölös boyundan P'u Ku kabilesinin bir üyesi olan P'u Ku Yi Tu (僕固乙突) adlı askerin mezar taşı yazıtından, bu askerin Tutuk (都督) (Türkçe'de karşılığı askeri komutan) Çin askeri görevi üstlendiği öğrenilmişti. Çin tarih kaynaklarına göre, P'u Ku kabilesinin Tola nehrinin doğu yakasında yaşadığı kaydedilmişken çıkarılan kurgan, mezar taşı ve birçok heykel Ulan Bator'un kuzey batısında bulunnuştur. Bu durum, P'u Ku kabilesinin merkezi hakkında bilinen eski gerçekleri değiştirmektedir.Bu tez çalışmasında, mezar taşı üzerinde yazılı olan eski Çince yazıt incelenmiştiir ve Göktürklere ait olan bu Çince yazıt Türkçeye çevrilmiştir. Yazıtta geçen tarihi olayların yanı sıra kişi adları, unvanlar, yer, bölge, deniz, dağ vb. adlarla ilgili de tarihsel araştırma yapılmıştır. İlk olarak, P'u Ku kabilesinden olan P'u Ku Yi Tu (僕固乙突) adlı askerin cesur ve itaarkar olduğu kaydedilmiştir. Katıldığı savaşlar sonucu aldığı onur unvanları incelendiğinde P'u Ku kabilesi ve Çin hanedanının yakın ilişki kurduğu görülmektedir. Ardından yazıtta, Çin yönetimine bağlı askerlerin imparatora sadık kalması, anne babaya hürmet göstermesi ve yabancı uyruklu askerlerin bile Çinlileşmiş olduğu yansıtılmıştır.Göktürklere ait Çince yazıtın incelenmesi hakkında yaptığım bu tez çalışmasının Göktürklerle Çinliler arasındaki ilişkiye katkıda bulunmasını umuyorum.

In 2009, Mongolian and Russian historical research team discovered the epitaph of P'u Ku tribe on the eastern bank of Tola River. The numerous sculptures which made from wood and clay were also found in well preserved condition. The deceased person in the mausoleum was P'u Ku Yi Tu from the P'u Ku tribe, which was one of the nine outer tribes of Tolos, a prestigious Turkish army clan. According to Chinese annals, the P'u Ku tribe populated around the eastern bank of the Tola River. However, the newly found mausoleum and sculptures made from wood and clay were located in the west northern part of Ulan Bator. These archeological findings overthrow the knowledge and assumptions of the historians.This thesis is mainly based on the Chinese annals and focuses on the context of the epitaph. First, it reviews the historical background of P'u Ku tribe. This unknown Turkish army is characterized as braze and loyal, surrendering its sovereignty to the emperor that conquered Tang's east and west foreign enemies. Second, the natural surroundings such as Tai Mountain, Pu Sea and the specific plants are examined by further interpreting the epitaph. Third, the epitaph included recordings of the P'u Ku family tree, its ancestors' comprehensive war achievements, and honor battle titles, which enable us to know more about how the ancient Turkish tribe interacted with the Tang Emperor. The language used reveals the spirit of the high virtue of Chinese Emperor who emphasize one's loyalty to Emperor (忠) and filial to family (孝). Even the non-Chinese Turkish soldiers and anyone who lived under the power of the Tang Emperor followed these moral rules, which resulted in cultural assimilation and strengthening of the political power of the Tang dynasty.