Memlûk Devleti, Delhi Türk Sultanlığı ve Türkiye Selçukluları`nda Saltanat Nâipliği

Abstract

Saltanat nâipliği bir müessese olarak her Türk-İslam Devleti'nde mevcut olan bir makam değildi. Bununla beraber var olduğu her devlette de aynı derecede pozisyona ve nüfuza sahip bulunmamaktaydı. Devletlerin merkezine ve eyaletlere tayin edilen saltanat nâiplerinden merkezde yer alan saltanat nâipleri saltanata yakın olmaları sebebiyle eyalet saltanat nâiplerinden farklı olarak iktidar üzerine doğrudan müdahil olabilme şansına sahipti. Çalışmamızın konusunu oluşturan Memlûk, Delhi Türk ve Türkiye Selçuklu Devletleri'nin merkezde yer alan askeri kabiliyete sahip saltanat nâipleri, idari işlerde de tecrübe sahibiydiler. Saltanat nâipleri sahip oldukları bu askeri, siyasi kabiliyetleri ve ayrıca kendilerinde bulunan meziyetleri ile devletlerin yönetim anlayışları çerçevesinde, hizmet ettikleri devletlerin yöneticilerinin başa geçmesinde veya hal edilmesinde belirgin bir şekilde rol oynamışlardır. Hatta onlardan sultanlık makamına dahi çıkanlar mevcuttur. Biz bu çalışma ile belirttiğimiz saltanat nâiplerinin iktidar üzerindeki etkilerini siyasi bağlamda öncesinde müstakil olarak her üç devlet üzerinde örnekleri ile ele aldık. Daha sonra ise bu saltanat nâiplerinin pozisyonlarının ve etkilerinin benzer ve farklı olan yerlerini tespit ederek karşılaştırmalı olarak bir değerlendirmede bulunup bunun akabinde bir sonuca ulaşmaya çalıştık.Anahtar SözcüklerSaltanat Nâipliği Makamı, Saltanat Nâibi, Niyâbet, İktidar, Gulam, Memlûk Devleti, Delhi Türk Sultanlığı, Türkiye Selçuklu Devleti

The position of regent did not exist in each Turkish-Islamic State. In addition, the influence and the position of it were not the same in each state. The sultanate regents who were appointed to the center had more impact on the government due to being close to the sultanate than those that were appointed to the provinces. While also being the subject of our study, the sultanate regents of the Mamluk, Delhi Sultanate and Turkish Seljuk State were competent in terms of military as well as administration. The sultanate regents that had these skills in military and politics played a significant role on helping the people whom they served to become rulers. Some of them even reached the position of sultan. In this study, we discussed the impact of the aforementioned sultanate regents on the government in the political framework by giving examples from these three states independently. Furthermore, we tried to reach to a conclusion by evaluating the similarities and the differences of the position and impact of the sultanate regents comparatively. Key WordsSultanate Regent Position, Sultanate Regent, Regency, Government, Gulam, Mamluk State, Delhi Sultanate, Turkish Seljuk State.