Estimation of post-childhood life tables of provinces and regions in Turkey, by using age and sex distributions and intercensal growth rates, (1985, 1990)

Abstract

ÖZET Bu çalışmada yaş, cinsiyet dağılımı ve sayımlar arası nüfus artış hızı kullanılarak Preston-Bennett tarafından ortaya atılmış dolaylı teknikle Türkiye'nin iller ve bölgeler itibariyle 1985-1990 nüfus sayımları arası, çocukluk dönemi sonrası hayat tabloları ile, aynı idari bölünüş için, tahmin edilen ölüm seviyeleri ve üzerinde değişiklik yapılmış Shorter-Demeny tekniği kullanılarak 1985 ve 1990 sayımlan arasındaki kapsam farklılıkları yaş ve cinsiyet ayrımında tahmin edilmeye çalışılmıştır. Hayat ümidinin üst seviyelerinde batı ve doğu modeli hayat tabloları birbirine çok yakınsamaktadır. Türkiye'de bu açıdan üst seviyelere yaklaşmaktadır. Dolayısıyla, çalışmada çocukluk dönemi sonrası ölüm seviyeleri Coale ve Demeny'nin doğu modeli hayat tabloları ile ortaya konmaya çalışılmıştır. Preston-Bennett tekniği uygulanmadan önce gerekli olan üç düzeltme ((1) Bilinmeyen yaşların düzeltilmesi, (2) İllerin idari bölünüş değişikliğinin düzeltilmesi, (3) Net göç düzeltmesi) yapılmıştır. İllerin fazla veya eksik sayıma sahip olmaları nedeni ile, ölüm seviyelerinin tahmin edilmesi için altı değişik yaklaşım ve bölgelerle, Türkiye'nin ölüm seviyelerinin tahmin edilmesi için de illerin nüfus ağırlıklı ölüm seviyeleri kullanılmıştır. İllerin tahmin edilmiş ölüm seviyeleri değiştirilmiş Shorter-Demeny tekniği içinde kullanılarak 1985 ve 1990 nüfus sayımları arasındaki kapsam farklılığı tahmin edilmiştir. 891985-1990 sayımlar arası sürede Türkiye'nin e-ıo değerleri (10 yaşındaki hayat ümidi değerleri) kadınlar için 63.22 yıl, erkekler için ise 59.21 yıl olarak tahmin edilmiştir. Bölgeler arasında en yüksek e-ıo değerleri Marmara bölgesinde kadınlar için 66.13 yıl, erkekler için ise 61.41 yıl olarak bulunmuştur, iller içinde kadınlar için 68.37 yıl, erkekler için 63.45 yıllık e-ıo değerleri ile Bursa ili en yüksek, kadınlar için 58.05 yıl, erkekler içinse 55.14 yıllık e-ıo değerleri ile Şırnak ili en düşük hayat ümitlerine sahip iller olarak tespit edilmiştir. illerin e-ıo değerleri kullanılarak kadınlar ve erkekler için ayrı ayrı beş ölüm seviyesi bölgesi oluşturulmuştur. Kadınlar için oluşturulan ölüm seviyesi bölgelerinin, erkeklerinkinden daha kabul edilebilir ve gerçeği yansıtır olduğu düşünülmektedir. Değiştirilmiş Demeny-Shorter tekniğinin uygulanması sonucunda 1985 ve 1990 sayımları arasındaki pozitif kapsam farklılığı 1990 Türkiye nüfusunun % 1.83'ü olarak tahmin edilmiştir. Bu oran 1990 sayımında 1985 yılına göre 505.634 kadın ve 500.381 erkek olmak üzere toplam 1.006.015 kişinin fazla sayıldığı anlamına gelmektedir. Yaş gurupları bazında yapılan analizde en yüksek fazla sayımın 5-9 yaş gurubunda ortaya çıktığı görülmektedir. 1985 nüfusunun 1990 idari bölünüşüne göre dağılımı, 1985-1990 sayımlan arasında illerin yurt dışından aldığı göç, illerin diğer illerden aldığı göç, illerin aldığı toplam iç göç, illerin verdiği toplam dış göç, illerin net göçü, illerin göçten arındırılmış 1990 nüfusları yaş ve cinsiyet ayrımında ekler bölümünde verilmiştir. 90Konulan varsayımların ve elde edilen tahminlerin tamamının yüzde yüz doğru olduğunun söylemek mümkün değildir, dolayısıyla bazı tahminler dikkatli kullanılmalıdır, zira bir çok veri ilk defa yayınlamakta, bir çok tahmin de ilk defa yapılmaktadır. Sunulan çalışmanın faydalı tartışmalara yol açacağını ve plan yapıcılar ile politika belirleyiciler tarafından karar alma sürecinde kaynak olarak kullanılacağını ümit etmekteyiz. 91

SUMMARY This study focuses on the estimation of post-childhood life tables of provinces and regions, in Turkey for the period 1985-1990 by using age, sex distributions and intercensal growth rates. It also tries to estimate coverage differences between 1985 and 1990 censuses in detail of age group and sex for the same administrative divisions by using changed Demeny-Shorter technique. With higher level of life expectancy, the models for the east move closer to the models for the west, such that they will ideally become identical. Turkey is approaching this stage, consequently post-childhood mortality patterns were represented by Coale and Demeny's east model. Before the applications of techniques, three necessary adjustment ((1) Adjustment for persons not classified by age, (2) Adjustment for boundary changes of provinces, (3) Adjustment of net migration) were made respectively. Due to under or over enumerated population of provinces, six different approaches were utilized to decide on mortality levels of provinces, and weighted average of mortality levels were used to decide on mortality levels of regions and Turkey. Estimated mortality levels of provinces were used within the framework of changed Shorter-Demeny technique for the estimation of coverage differences between 1985-1990 censuses. 86In the intercensal period of 1985-1990, e-io values for Turkey were estimated at 63.22 year for females and 59.21 year for males. Among the regions the highest e-io values were estimated for Marmara region as 66.13 and 61.64 years for females and males respectively. The highest e-io values were estimated as 68.37 years for females, 63.45 years for males in Bursa province, and the lowest e-io values were estimated as 58.05 years for females and 55.14 years for males in Sımak province between the 1985 and 1990 censuses. By using the e-io values for provinces five mortality levels were constituted for males and females separately and value of mortality regions for females appeared to be at a more acceptable level then males. Using to changed Demeny-Shorter technique, over coverage differences for Turkey estimated to be 1.83 % for the 1990 Population Census where it was 505.634 females, 500.381 males and a total of 1.006.015 persons. In the analysis of age groups, the 5-9 age groups are found to have the biggest overenumeration. Some formerly unavailable data for Turkey, regions and provinces like the 1985 population according to the 1990 administrative division, immigration (from abroad) to provinces, in-migration to provinces from another provinces, total in-migration to provinces, out-migration from provinces, net-migration of provinces, 1990 indigenous population of provinces given in the appendix by age groups and sex. It can not be proposed that all assumptions and estimations are one hundred percent true, therefore should be used cautiously, as most 87data are estimated and published for the first time. It is hopped that many useful discussions will result from the present study, and it will serve as a current reference for policy makers and planners. 88