Gaziantep il ve ilçelerinde yetiştiriciliği yapılan nohuda zarar veren fungal hastalık etmenlerinin belirlenmesi ve yabani nohut türlerinde bulunan dayanıklılığın araştırılması

Abstract

Kültürü yapılan nohut (Cicer arietinum L.) yüksek oranda içerdiği proteinler nedeni ile gerek insan ve gerekse de hayvan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ekim alam (%22.36) ve üretim (%13.23) açısından tahıllardan sonra gelen baklagiller, ekonomik olarak önemli bir katkı payı ile karşımıza çıkmaktadır. Gaziantep ili ve çevresindeki toplam ekim alanının %24.8 kısmı ve toplam üretimin ise % 10.51 kadarı baklagil tarımına ayrılmıştır (Anonim, 1997). (Annonymous, 1997)Nohutta önemli ekonomik ürün kayıplarına neden olan fungal hastalık etmenleri bulunmaktadır. Bunlar arasında en önemlileri Fusarhun ve Ascochyta türleridir. Bu fungal etmenlerin toprak ve tohum kökenli olmaları dolayısı ile mücadelesi oldukça güçtür ve en önemli kontrol yöntemi hastalığa dayanıklı nohut çeşitlerinin kullanılması ve kültürel mücadeledir. Bununla birlikte kesin bir kontrol yönteminin belirlenmesi için hastalık etmenlerinin populasyon düzeyinde tanısının yapılması ön koşuldur.IV Bu çalışmada, 2000-2001 yetiştirme döneminde Gaziantep il ve ilçelerinin nohut yetiştiriciliği yapılan alanlarında sorun olan fungal hastalık etmenlerinin saptanması ve tanısının gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, Gaziantep merkez ve 9 ilçenin nohut ekimi yapılan alanlarına arazi çıkışları gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, bazı tarlalarda %80'e ulaşan kayıpların meydana geldiği saptanmış ve hastalık simptomları gösteren bitkilerden yapılan izolasyonlarda, Antraknoz başta olmak üzere Fusarhım sokmi, Macrophomina sp., Alternaria sp. ve Rhizoctonia solanı etmenleri belirlenmiştir. En yaygın Antraknoz etmeni Ascochyta rabei olarak saptanmış ve toplam, 15 izolat saflaştırılmıştır. Bu izolatlardan 5 tanesi farklı Araştırma Enstitüleri'nden elde edilen 7 nohut çeşiti üzerine inokule edilerek patojenite denemelerinde kullanılmıştır. Yapılan çalışmalarda denenen çeşitlerin önemli bir bölümünün kullanılan izolatlara hassas olduğu saptanmıştır. Elde edilen sonuçlar, 2001 yılında epidemi yapan Ascochyta yanıklığına karsı acil önlemlerin alınması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Anahtar kelimeler: Cicer. Ascochyta, izolat, patoloji

Cultured chickpea (Cicer arietinum L.) has an important place in human and animal diet since it contains high protein value. In Southeastern Part of Turkey, Leguminaceous crops comes after cereals for cultivated area (22.36% of total) and production 13.23% of total) thus they have an important economical income. In Gazaintep. cultivated area and total production for legumes were 24.8% and 10.5%, respectively (Annonymous, 1997). There are important fungal diseases of chickpeas causing significant economic losses and among them Fusarium and Ascochyta species are known as the major problems in chickpea. Controlling these pathogens is difficult since they are soil and seed borne. The most effective method is to use resistant varieties and to employ cultural practices. However in order to control these diseases, it is necessary to determine the pathogen at the population level. In this study, determination and characterization of fungal diseases of chickpea cultivated in the Gaziantep province in 2000-2001 growing season were aimed. To do this, field trips were conducted to 9 different towns of the Gaziantep province. In some of the fields, yield losses of %80 were detected and the most common disease was determined as Ascochyta blight followed by Fusarium solanı, Macrophomina sp.. Altemaria sp. and Rhizoctonia solani. Ascochyta rabei was identified as the Ascochyta blight agent, and a total of 15 isolates were collected. Five of these wereused in pathology experiments to inoculate 7 different chickpea varieties obtained from different Research Institutes. The results of the pathology experiments showed that the most of the registered varieties were susceptible to these isolates. The results obtained clearly pointed out that immediate control measures needed to be taken for better crop production and yield in chickpeas. Key Words: Cicer, Ascochyta, isolates, pathology