21 hidroksilaz eksikliğine bağlı konjenital adrenal hiperplazili olgularda bir takip belirteci olarak tükürükte 17 OH progesteron düzeyinin ölçümü

Abstract

21 hidroksilaz eksikliği, konjenital adrenal hiperplazinin en sık görülen formudur.Hiperandrojenizm, bu olgularda kemik yaşının ilerlemesine ve boy kısalığına nedenolmaktadır. Tedavide, glukokortikoid ve mineralokortikoid hormonu ile ACTHsalgısını ve adrenal androjen üretiminin azaltılması amaçlanır. Tedavi uyumu veyeterliliğinin değerlendirilmesinde büyüme hızı ve kemik yaşı ile birlikte serum 17OH progesteron (17-OH P) düzeyi kullanılmaktadır.Y a p ılan çalışmalarda serum ile tükürükte 17-OH P düzeyleri arasındakorelasyon saptanmıştır. Tükürükte hormon ölçümünün birçok avantajı mevcuttur.Stres, başta kortizol olmak üzere birçok hormonun yükselmesine yol açar. Tükürüktehormon ölçümü, kan alma sırasındaki stresi ortadan kaldırmakta, ağrı ve korkuyuönlemektedir. Kolay, sık tekrarlanabilen, invazif olmayan örnek toplanmasına imkansağlamaktadır. Çalışmanın amacı, 21 hidroksilaz eksikliğine bağlı konjenital adrenalhiperplazili çocuklarda serum ve tükürük 17-OH P düzeyi arasındaki korelasyonudeğerlendirmek, tükürük 17-OH P düzeyinin tedavi takibindeki değerini ortayakoymaktır.Çalışmaya Ocak 2013-Ekim 2013 tarihleri arasında Hacettepe Üniversitesi İhsanDoğramacı Çocuk Hastanesi Çocuk Endokrinoloji Bilim Dalı'nda 21 hidroksilazeksikliğine bağlı konjenital adrenal hiperplazi (KAH) tanısı ile izlemde olan 67olgudan toplam 123 serum ve tükürük örneği alındı. Çalışmanın yürütüldüğüdönemde daha önce steroid tedavisi almamış 72 sağlıklı olgu, kontrol grubuna dahiledildi. Kontrol grubu ile hasta grubu, yaş ve vücut kitle indeksine uygun olarakolarak eşleştirildi.K AH olgularının ortalama serum ve tükürük 17 OH-P düzeyi kontrol grubunagöre anlamlı derecede yüksekti (p<0,001). KAH'lı olgularda serum ile tükürük 17-OH P düzeyi güçlü korelasyon göstermekte idi (r=0,904, p<0,001). Kontrol grubundada serum ile tükürük 17-OH P düzeyi güçlü korele idi (r=0,938, p<0,001). Kontrolgrubunda, tükürük 17-OH P düzeyinin serumdaki karşılığı, serum 17-OH P = 0,18 +0,08 x Tükürük 17-OH P formülü ile belirlendi. KAH olgularının klinik takibinde,serum 17-OH P ≤10 ng/ml ise tedavi kontrolü yeterli olarak kabul edildi. Tükürük17-OH P ölçümlerine ait ROC analizinde serum 17-OH P 10 ng/ml düzeyinintükürükteki karşılığı 0,155 ng/ml olarak bulundu (p<0.001). Bu noktadaki tükürük17-OH P'un sensitivitesi %87,5, spesifisitesi %86,4 idi.S onuç olarak 21 hidroksilaz eksikliğine bağlı konjenital adrenal hiperplaziliolgularda, serum ve tükürük 17-OH P düzeylerin güçlü korelasyon göstermiş olması,tükürükte 17 OH P düzeyinin tedavi takibinde kullanılabileceğini göstermektedir.Tükürük düzeyinin serum düzeyi ile karşılaştırılabilmesi, geliştirilmiş olan bu formülaracılığı ile sağlanabilmektedir. Tükürük ölçümleri; sık tekrarlanabilen, kolay veinvazif olmayan bir yöntem olması bakımından bu olguların izleminde avantajsağlamaktadır.

T h e most common cause of congenital adrenal hyperplasia (CAH) is 21-hydroxylase deficiency. These patients require glucocorticoid treatment to reduce theamount of circulating adrenal sex steroids and minimize the risk of adrenalinsufficiency. The effectiveness of treatment is monitored by measurement of 17-OHP. This means that the invasive procedure needs to be done every 3-6 months.S aliva which offers a noninvasive and stress-free alternative to plasma, is awidely accepted sample source for analyses of steroids. Obtainment of saliva ispainless and more pleasant in serial sample collections than the use of intravenouscannules. Salivary 17-OH P also represents the free and physiologically activehormone. Therefore, its determination has been described as useful in the hormonalevaluation of patients with 21- hydroxylase deficiency. However, salivary hormonemeasurement presents some difficulties. Its concentrations are considerably low,resulting in the necessity of sensitive assays and tecnically trained laboratorypersonel.In this study, we compared 17-OH P levels obtained simultaneously in plasmaand saliva in order to develop a system of monitoring steroid treatment in CAHpatients using only saliva. Saliva and serum samples were collected simultaneouslyfrom 67 patients (123 samples) with CAH and 72 age and body mass index matchedhealthy controls from Hacettepe University Pediatric Endocrinology Department.T h e serum and salivary 17-OH P levels in patient group were significantlyhigher than controls. There was an excellent correlation between serum and salivary17-OH P in both groups. The strong positive correlation also existed in serialsamples. In control group, salivary 17-OH P levels were equivalent to serum levelsas using this formula: Plasma 17-OH P = 0,18 + 0,08 x Salivary 17-OH P In CAHpatients, upper limit of 10 ng/ml for plasma 17-OH P was defined poor controlled.ROC analyses of salivary 17-OH P provided serum 17-OH P 10 ng/ml levelequivalent to salivary level of 0,155 ng/ml (p<0.001).I n conclusion, the current study demonstrates significantly positive corelationbetween serum ve saliva, salivary 17-OH P provides a useful alternative tomeasurement of this hormon in serum for monitoring the treatment of CAH. Saliva,instead of serum sampling offers some advantages, such as painless and morepleasant in serial sample collections, easy to perform on an outpatient basis,measurement of bioactive free hormone