Fırat Üniversitesi sosyal bilimler lisansüstü programlarının nicelik ve işleyişi üzerine bir inceleme (1983-1993)

Abstract

Özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında, bilim ve teknolojide önemli gelişmelerin olmasıyla, bilginin üretimi hızlanmıştır. Böylece; dünyada araştırma geliştirme faaliyetleri giderek önem kazanmıştır. Araştırma-geliştirme faaliyetlerine katılacak yüksek nitelikli bireylerin ise bir yüksek öğretim sürecinden geçirerek yetiştirmek zorunlu hale gelmiştir. Yükseköğretim kısaca; eğitim, öğretim ve araştırmalar yapan, bilim üreten ve yayan, çalışmalarıyla toplum sorunlarına çözüm getirmeye çalışan, toplumun gelişmesine destek sağlayan, yüksek düzeyde bilim kuruluşlarıdır şeklinde tanımlanabilir. II. Dünya Savaşından sonra meydana gelen değişmeler ve gelişmeler eğitim sistemini de büyük ölçüde etkilemiş ve yükseköğretim kurumlarında verilen lisans eğitimi yetersiz kalmıştır. Sonuçta eğitimin süresinin uzaması zorunlu hale gelmiş ve lisansüstü eğitim önemini arttırmıştır. Lisansüstü eğitim ülkenin ihtiyacı olan üst düzeyde ve nitelikli eleman yetiştirmek ve ülke sorunlarını çözecek, ülke kalkınmasına destek sağlayacak, bilim ve teknoloji üretimini sağlayacak araştırmaları yapmak fonksiyonlarını yerine getirmektedir. Lisansüstü eğitim kısaca, çeşitli bilim dallarında; lisans öğretimine dayalı bilim uzmanlığı ve doktora programlarını içeren bir eğitim kademesi Olarak tanımlanabilir. Lisansüstü eğitimin sürekli geliştirilmelidir. Çünkü bu kademe, sanayileşmeyi hızlandırmakta ve yükseköğretimin niteliğini arttırmaktadır. Ayrıca, /110 lisansüstü eğitim pahalı ve üst düzeyde yapılan bir eğitimdir. Sayıca az olan kişilerin yeterince iyi yetiştirilebilmeleri için sağlanan tüm olanaklar bu eğitimin maliyetini oldukça yükseltmektedir. Bu nedenle, lisansüstü eğitime yapılacak yatırımların en yüksek faydayı sağlayacak şekilde planlanması gereklidir. Araştırma faaliyetlerinin üniversitelere girmesi ile lisansüstü eğitim önem kazanmış ve 1876 yılında dünyanın bilinen ilk lisansüstü eğitim okulu kurulmuştur. Türkiye'de ise 1981 yılından önce yüksek lisans kademesi olmadan doğrudan doğruya doktora programları ile yürütülen lisansüstü eğitimin yasal bir dayanağa bağlanması ilk defa 1973 yılında çıkarılan 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile olmuştur. Bütün üniversitelerde formalleştirilmesi ise 1981 yılında yürürlüğe giren 2547 Sayılı Yüksek Öğretim Kanunu ile yapılmıştır. Bu kanuna dayalı olarak 1982 yılında çıkarılan Lisansüstü öğretim Yönetmeliği ile lisansüstü eğitimin bütün hükümleri açıkça belirlenmiştir. Bu araştırmada amaç; 1983-1993 yılları arasında Fırat Üniversitesi sosyal bilimler lisansüstü programlarını nicelik olarak ve yönetmelikler açısından inceleyerek bir değerlendirmeye gitmektir. Araştırmada yöntem olarak, dosya taraması ve anket kullanılmıştır. Dosya taramada; Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nün kuruluşundan bu yana (1983-1993) tüm lisansüstü dosyaları incelenmiştir. Anket yönteminin evreni ise Enstitüye bağlı bölümlerdeki öğretim üyeleri ve lisansüstü öğrencileridir. Öğretim üyelerinin genel olarak tümüne ulaşılmış ve örneklemi evren oluşturmuştur. Öğrencilerin ise ancak bir kısmına ulaşılabilmiştir. Araştırmaya temel olması ve incelenecek konuların belirlenebilmesi için ayrıca kaynak taraması yapılmıştır. Araştırma sonucu elde edilen veriler istatistiklerle yorumlanmıştır. /