Peyami Safa`nın eserlerinin sosyolojik analizi

Abstract

ÖZET `Peyami Safa'nın Eserlerinin Sosyolojik Analizi`adlı yüksek lisans tezi,edebiyat '``` sosyolojisi alanında yapılan bir çalışmadır.Bu tez çalışmasında edebiyat,bir sosyal olgu olarak ele alınmıştır. Bir teorik çalışma olan bu tezin konusu olarak, Peyami Safa'nın romanlarından sosyolojik analizi yapılabilen sadece on romanı seçilmiştir.Bu çalışmanın kavramsal çerçevesi `Toplum-Edebiyat`,`Roman-Toplum`ve `Peyami Safa'da Toplum-Roman` ilişkisi açıklanarak oluşturulmuştur. Bu tez ile Peyami Safa'nnın yaşadığı dönemde Batılılaşma ile meydana gelen değişmelerin romanlardaki yansımalarının sosyolojik bir perspektiften açıklanması hedeflenmiştir. Aynı zamanda Batılılaşmayla birlikte ahlaki değerler alanında meydana gelen köklü sarsıntıların aile kurumu üzerindeki sarsıcı etkisini gözlemlemek mümkündür. Yazarın romanlarda Batı eksenindeki sosyal değişmeye neden olan faktörlerin başında; 1. Değişimi bireylerin kendi arzularıyla istemeleri 2. Bireyleriun okudukları roman, dergi ve gazete gibi kültür taşıyıcı unsurların etkisinde kalmaları 3. Geleneksel yaşama karşı olumsuz bir tutum içine girme 4. Bireylerin statü arayışları içine girmeleri 5. Türk inkılaplarının etkisi 6. Batılılaşmış mekanların etkisi 7. Batılılaşmış tiplerin çekiciliği ve etkileyiciliği gelmektedir. Romanlarda Batılılaşmanın sosyal, kültürel ve zihinsel alanlardaki çarpık biçimselliği gözde bir tema olarak irdeleyen yazar, dünyadaki ideolojik ve değerler alanındaki bunalım ile toplumsal yapıdan kaynaklanan sorunların bireyler için kaçınılmaz kıldığı anomik durumu da gözler önüne sermektedir. Bu çalışmada ayrı olarak, yazarın romanlarına konu edindiği üst sınıfın kültüriel ve tabakalaşma göstergeleri açısından bir analizi yapılmıştır. Dini ve milli değerlere yabancılaşmanın bir sonucu olarak oluşan zenginlik kültürü; materyalist, bireyce ve hedonistik bir kültür özelliği arzeder. Aynı şekilde tabakalaşma açısından da üst sınıfın oturulan semt, mesken tipi, tüketim formları, boş zaman etkinlikleri, ilişki tarzları, değerleri, inançları ve dünya görüşleri açısından diğer sınıflardan farklılaştıkları görülmektedir. Son olarak sosyal olayların ve çatışma noktalarının sadece iktisatla açıklanamayacağını belirten yazar, bunun yanında din, millet, tarih, batılılaşma, siyasi unsurlar, psikolojik ve bazı genetik unsurların da olduğunu romanlarında göstermektedir.

SUMMARY TheM.S.C thesis titled as sociological analysis analysis of the articles ofPeyami Safa is a study in the field of literatural sociology. İn this thesis,the literature has been taken as a socilogical phenomenon. As a theoretical study, the subject of this thesis has been chosen to analysis only ten novels of Peyami Safa.The conceptional frame of this study was established by explaining relations of society and literature,novel and society,and the society desirebed by Peyami Safa and novel. İt has been aimed by this thesis to sociologically, invenstigate the effects of the brougt about by westernization on the novels during the time of Peyami Safa.İt is also possible to obsorve in these novels the influence of the basic changes in the moral values occured by the westernization on the family. İn Peyami Safa's articles the major factors leading to the social changes in westernization axis are due to. l)The desine of changing by individual! 2)The influence on individuals by reading publication such as novels,journals,and news papers which caary culture between societes. 3)Having negative imaginations to the tradetinal living. 4)The necessity of high positions by individuals. 5)The influence of Turkish revolitions. 6)The effects of westernised countries. 7)The attractive feature of westernised individuals. The auther who takes account of the formalism in the social,culturel and intellectual areas of the westernization also shows that the problems caussed by ideology,moral valueus and social structure are unavoidable. Morever,in this study,an analysis of cultural indications of elite group has been made. The riches culture accured as a result of being away from religious and national moral values presents a feature of materialistic,selfish and hedonistic culture. İt is also seen that the elite class is differentiated from society in several points such as living style,religious,ideology,and so on. Finally,the author indicates in his novels that social events and conflicts can not only by exaplained by economical reasons but additionaly, religion nationalism, history »westernization, psychlolopy and genetic factors are also importont.