Keban ve yakın çevresinin jeomorfolojisi

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi ':; KEBAN VE YAKIN ÇEVRESİNİN JEOMORFOLOJİSİ Ayhan KALINCA Fırat Üniversitesi Sos. Bil. Enst. Coğ. Ana Bil. Dalı 1997, Sayfa : 133 Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat Bölümü diye ayni edilen sahanın batı yansında yer alan çalışma sahası özellikle kuzeydeki Munzur Dağlan ile daha güneydeki Güneydoğu Toroslar arasında nispeten alçak bir alana karşılık gelir. 1/100.000 ölçekli Malatya K40-K41 paftaları içerisinde kalan saha Keban ve Karakaya Baraj Gölleri'nin su yüzeyleri hariç yaklaşık 878 km2'lik bir alan oluşturur. Böyle bir çalışmanın seçilmesindeki en büyük amaç; araştırma sahasının önemli akarsularından biri olan Fırat Nehri'nin Keban İlçe Merkezi yakınında Keban Metamorfitleri içerisine gömülerek, açmış olduğu boğazın oluşumu ve bunun morfolojiye nasıl yansıdığının ortaya konulmasıdır. Bu çalışmada uygulanmış olan yöntem bütün fiziki coğrafya araştırmalarındaki yöntemlerden aynı tutulmamıştır. Çalışma sahası orojenik ve epirojenik hareketlere maruz kalmış olup, bölgede etkin bir tektonizmanın olduğu ve bunun yer şekilleri üzerine derin bir şekilde yansıdığı çok bariz olarak gözlenebilir. Sahada görülen orojenik hareketlerin ilkini Hersiniyen orojenezi oluşturur ve bunu Alp orojenezi takip etmiştir. Paleotektonik dönem sonlarında bir peneplen şeklinde olan inceleme alanında Orta Miyosende Neotektonik dönem başlamış, bir takım makro ve mikro ölçekte Jeomorfolojik birimler oluşmuştur. Ayrıca sahada birikim ve aşınım dönemleri birbirini izlemiştir. Yine bu dönemde Fırat'ın Pleistosen içindeki gömülmesi, Pleistosen'in iklim salınımlarının etkisi allında dura dura olmuş ve bunun sonucu olarak sekiler oluşmuştur. Ayrıca sahada morfolojik oluşum ve gelişim itibariyle en dikkate değer birimleri, boğazlar oluşturur (Keban ve KebanDeresi Boğazı). Sahada büyük ölçekli karstik şekiller bulunmamakla beraber Paleokarst hakim durumdadır. Sahanın şekillenmesinde erozyon olaylarının da etkin bir rolü vardır. Sonuç olarak şunları söyleyebiliriz: Çalışma sahasının belirgin bir jeomorfolojik karakter kazanmasında özellikle Orta Miyosen'den somaki Neotektonik hareketlerin büyük bir rolü olmuştur.

SUMMARY Master Thesis GEOMORPHOLOGY OF KEBAN AND IT'S SURROUNDING Ayhan KALINCA Fırat University The Institute of Social Sciences 1997, Page : 133 The working place, is equal to a relatively low field between the Southeast Taurus Mountains in the South and especially Munzur Mountain in the North, regarded as Upper Euphrates in East Anatolian Region. The field with in 1/100.000 scaled Malatya K40-K41 diestacks constitutes about a 878 km2 field, excluding the water surfaces of Keban and Karakaya dam lakes. The most significant objective for such a kind of study to be selected is; to clarify the formation of the strait through being baried in the Keban Metamorphit near Keban town centre, wich is one of the most important rivers of the research field and how it is reflected to morphology. The method which has been practiced in this study isn't different from the methods used in all physical geography studies. Working field is exposed to orogenic and epirogenic movements and it can be obviously observed that there is an active tectonic and this reflects on the earth landsforms deeply. Hercynian orogeny constitutes the first movements of the orogenic movements seen in the field an the is followed by Alp orogeny. At the end of Paleotechtonic period Neotectonic period at Middle Miocene began at the peneplain shaped study field. Geomorphologic units are formed at some micro and macro scales. Moreover accumulation and erosion periods in the field followed each other. Again in this period the burial of Euphrates in Pleistocene was Pleistocen's remaining under the effect of climate oscillation and as a result of the terraces are formed. And as regards the morphologic formation and improvement straits form the most remarkable units (Keban and Keban Rive /Strait). There aren't large scaled Karstic features and Paleocarst prevails. In the formation of the field erosions played an active role. We can say the following as a conclusion : Neotectonic movements especially after Middle Miocene played an important role in the geomorphologic characterization of the working place.