Muhyiddin Abdal Divanı (inceleme-tenkitli metin)

Abstract

Muhyiddin Abdal, XVI. yüzyılda yaşamıştır. Aydınlı olup Edime ve Balkanlarda yaşamıştır. Mezarı Edirne'nin Lalapaşa ilçesine bağlı Hacıdânişment ve Vaysal köyleri arasında bulunan `Muhittin Baba Tepesi `ndedir. Yaşadığı dönemin en önemli iki Kalenderî-Bektaşî şâirinden biri olarak kabul edilmektedir. Şiirleri, bir süre sözlü kültür geleneği içinde yaşayarak dilden dile aktarıldıktan sonra, Kalenderî-Bektaşî dervişler tarafından bir araya getirilerek `Muhyiddîn Abdal Dîvânı`nda toplanmıştır. Muhyiddîn Abdal Dîvânı'nın altı nüshası tespit edilmiştir. Çalışmamızda, Muhyiddin Abdal'a ait 275 şiir tespit edilmiştir. Bu şiirler, anonim halk şiiri, saz şiiri ve klâsik şiirimize ait özellikler taşımaktadır. Şâirin dili, Osmanlı dönemi Eski Anadolu Türkçesi özellikleri taşımaktadır. `Dîvân`da, Oğuz/Yörük Türkleri'nin konuştukları anlaşılır bir dil kullanımı yanında, başta dinî-tasavvufî kavramları karşılamak üzere, Arapça-Farsça'dan alman bazı ödünç kelime,ve tamlamalar da yer almıştır. Ümmî olduğu ileri sürülse de, şâirin Türkçe, Arapça ve Farsça'ya hâkim, iyi tahsil görmüş, bunlardan başka, tasavvûfî öğretileri de öğrenmiş bir şahsiyet olduğunu söyleyebiliriz. Kalenderî-Bektaşî-Hurûfîbir şâir olan Muhyiddin Abdal'ın şiirlerinde bu inanışların geniş bir yeri vardır. Yaşadığı dönem, Kalenderîlik'den Bektaşîlik'e geçişin tam netleşmediği ve Hurufîliğin de Kalenderî-Bektaşî zümreler içinde etkili olmaya başladığı bir geçiş dönemidir. Muhyiddîn Abdal Dîvânı, özellikle Kalenderî-Bektaşî-Hurûfî inanışları konusunda kaynak bir eserdir. Bu önemli eserin tahlili, edebiyat tarihimize olduğu kadar sosyoloji ve kültür tarihi araştırmalarına da önemli malzemeler vermektedir. Osmanlı Devleti'nin üç kıtaya yayılarak yükselişinin zirvesine ulaştığı XVI. yüzyılın en önemli Kalenderî-Bektaşî-Hurûfî şâirlerinden biri olan Muhyiddin Abdal'ın `Dîvân` ı üzerinde yaptığımız bu çalışma ile şâirin hayatı, tenkitli metin hâlinde şiirleri, fikrî ve estetik yönü bir bütün olarak ortaya konmuştur.

Muhyiddin Abdal lived in the 16`1 century. He is from Aydın and lived in Edime and Baîkans. He is buried on the `Muhittin Baba Hill` which is between Hacidanishment and Vaysal villages belonging to Lalapasha district in Edime. He is considered one of the two most important Kalenderi-Bektashi poets of his age. His poems which were recollected by Kalenderi-Bektashi dervishes were collected in `Muhyiddin Abdal Divanı` after they were transferred orally from one language to another for a while. Six copies of `Muhyiddin Abdal Divanı` were discovered. 275 poems belongong to Muhyiddin Abdal were discovered in our investigations. These poems have the characteristics of `anonyumous folk poems`, `saz poems` and `classical poems`. The language of the poet has the characteristics of old Anatolian Turkish in the. period of Ottoman. Aparat from the easily understandable language which Oguz/Yörük Turks spoke there are also some words and compounds borrowed from Arabic and Persion languages to meet the need of religious and myustic concepts. Although if s maintained that the poet was illiterate, we can say that he knew Turkish, Arabic and Persion, and was educated well, apart from these, he was a figure who had the knowledge of mystic doctrines. There is a significant place of these doctrines in Muhyiddin Abdal's poems who is a Kalenderi- Bektashi- Hurufi poet. His age is a transition period during which changing from Kalenderizm to Bektashizm was not completed thoroughly and Hurufizm become more effective among the groups of Kalenderi- Bektashi. Muhyiddin Abdal Divanı is source work especially about Kalenderi- Bektashi- Hurufi doctrines. The analysis of this important work gives us precious materials not only for the history of our literature but also for the investigations in the fields of sociology and cultural history. With this study that we conducted on Muhyiddin Abdal's Divan who is one of the most important Kalenderi- Bektashi- Hurufi poets in the 16`1 century during which Ottoman Empire was on the top of its elevantion by spreading on to three continents, the life of the poet and his poems as a text with criticism were brought into public view as a whole with its beauty and thought.