Halep Türkmenleri: Boy ve oymaklar

Abstract

III ÖZET Yüksek Lisans Tezi HALEP TÜRKMENLERİ (BOY VE OYMAKLAR) Işıl BOSTANCI (IŞIK) Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı 1998; Sayfa : 126 Türkmen adıyla da anılan Oğuzlar, XI. yy ' da bulundukları bölgeden batıya doğru göç etmişler; Anadolu ve Kuzey Suriye bölgesine gelerek bu bölgeleri yurt edinmişlerdir.. Türkmen göçlerinin en önemli iskan merkezlerinden biri de Halep bölgesidir. Halep bölgesine ilk büyük Türkmen göçü ve iskanı XI. yy'da Selçuklular ' la birlikte olmuştur. 1070-1071 yıllarında Nâvekiyye Türkmenleri, ardından da Tutuş ve emrindeki beylere bağlı olan Türkmen topluluklarının bölgeye gelmesiyle Kuzey Suriye bölgesine yoğun bir Türkmen nüfusu hakim olmaya başladı. XII. yy'da da Halep Emiri İmameddin Zengi, Şehrizor-Erbil yöresindeki Yivalar'm büyük bir kısmını Halep bölgesine getirtti. XIII. yy'm başlarında Cengiz ' in batı seferiyle Türkistan'da dengeler değişti. Siyasi istikrar bozuldu ve batıya ikinci Türkmen göçü başladı. Bu suretle Anadolu ve Halep bölgesi, ikinci defa yoğun bir Türkmen göçüne ev sahipliği etti. Böylece Şam'a kadarki bölge daha yoğun bir Türk nüfusu barındırmaya başladı. 1243 Kösedağ Bozgunu ve Moğol istilasından sonra, güçlerini kaybeden Selçuklu Sultanları ' nın imdadına Mısır- Memlûklu Sultanı Baybars yetişti. Baybars 1261 yılında Moğol ordusunu yenilgiye uğrattıktan sonra bölgeye hakim oldu. Bu dönemde de kırkbin çadırlık Türkmen topluluğu Halep veIV /.m-?^ çevresine gelip yerleşti. Böylelikle XIII. yyf'anif ikinci * /-Â ı:L /`^-*/ ^ cif yarısında özellikle Suriye'nin kuzeyi Türkmen yurdu ^hali^âf gelmiştir. v^`' `I.,',--kf v^ Osmanlı Devleti' nin 15 17' de Suriye bölgesine 'halcim olmasıyla, burada bulunan Türkmenler Osmanlı hakimiyetine geçmiştir. Osmanlı Devleti bu Türkmenleri `Halep Türkmenleri` adıyla siyasi bir teşekkül olarak teşkilatlandırmıştır. İncelediğimiz XVI. yy ' m ortalarında Beğdili, Bayad, Beyliklü, Harbendelü, İnallu, Gündüzlü Avşarı, Köpekli Avşarı, Peçenek ve Şah Meleklü taifeleri ile iki müstakil cemaat olmak üzere 217 cemaatten oluşan Halep Türkmenleri, konar-göçer hayatın gereği olarak kış aylarını, adını aldıkları Halep vilayetinin çevresinde, yaz aylarını ise Sivas taraflarına kadar uzanan bölgedeki yaylalarda geçiriyorlardı. Halep Türkmenleri, siyasal ve ekonomik nedenlerle XVII. yy' in başlarında bulundukları yerlerden göç etmek ya da yerleşik hayata geçmek zorunda kaldılar. Osmanlı Devleti XVII. yy' in ortalarından sonra Halep Türkmenleri ' ni belirli yörelerde iskâna zorladı. 1691 'da Halep Türkmenleri Hama ve Humus arasındaki boş yerlere iskan edildiler. Fakat bir bölümü bir yıl sonra Anadolu içlerine kaçtı; kalanlarsa Trablusşam yöresinde yaşamaya başladı. Bir süre sonra Suriye bölgesini denetim altına alan Arap aşiretleri Osmanlı Devleti için sorun oluşturdu. Devlet hem bu sorunları çözmek, hem de bu bölgede yaşayan oymakları denetim altına alabilmek için Halep Türkmenleri 'ni stratejik açıdan önmeli olan bölgelere yerleştirdi. İskâna tabi tutulan oymaklar eski yurtlarına dönmek istedilerse de yeniden aynı yerlere sürüldüler. Halep Türkmenleri XVIII. ve XIX yy'larda Anadolu içlerine dağıldılar ve çeşitli bölgelerde yerleşerek köyler ve kasabalar kurdular. Bugün Kuzey Suriye'de varolan Türkmenler ise yaşamlarını Suriye bölgesinde devam ettiren Halep Türkmenleri ' nin torunlarıdır. Anahtar Kelimeler : Halep, Halep Türkmenleri, Konar-Göçer

V ABSTRACT Masters Thesis ÎS;- m -sew. J HALEP TURKMENS (TRIBE) Işıl BOSTANCI (IŞIK) Fırat University Social Science Institute General Turkish History Department 1998; Page : 126 Oguzs also named as Turkmen, emigrated towards west from their places in XI. th century; they came to Anatolia and North Syria and they made this places their native country. One of the most inhabiting place for Turkmens was Halep. The first Turkmen emigration and inhabitation to Halep was with Seljuks in XI. th century. Between 1070-1071 years, by Narekiye Turkmens, and after this the communities whom are ordered by Tutuş and his men, there was a big Turkmen population at North Syria. At XII. th century the Emir of Halep, Imameddin Zengi, brought a very big population of Yivas to Halep from Şehrizer-Erbil neighborhood. At the beginning of XIII. th century, the balances at Türkistan changed by the Cengiz' s state of wars. The political stabilization changed and the second Turkmen emigration began to the west. By this situation, Anatolia and Halep was home of Turkmen emigration as a second time. Thus, the region ending at Şam began to shelter a very big Turkish population. After 1243 Kosedag defeat and Mogol invasion, Egypt- Memluklu Sultan of Baybars helped to Seljuk Sultans who had lost their strength. After having a victory on Mogol army at 1261, Baybars judged this region. At this period, forty-.V` /*« ???' ` VI / 4 S--'-- <* thousand Turkmen tent came to Halep and it's surrounding '-and I they settled down there. Thus, the north of Syria -become/ Turkmen country at the second part of the XIII. th centuryv' By the Otteman judgement at Syria in 1517, Ottemaris had judged Turkmens. The Ottemens organised this Turkmens as a political progress and named them Halep Turkmens. We searched Begdili, Bayad, Beyliklü, Harbendelü, İnallu, Gündüzlü Avsarx, Köpekli Avşarı, Peçenek and Şah Meleklü populations and 217 Halep Turkmens ' s community which took form two independant community in the middle of the XVI. th century. In winters, this Turkmens were living around the surrounding of Halep which they took their name from and they were also living at the high plateau regions which is having an end at Sivas at summer. Halep Turkmens had to emigrate the places which they were living or they had to live at a fixed place because of the political and economical reasons at the beginning of the XVIII. th century. Ottemans forced them to live at fixed regions in the middle of the XVII. th century. At 1691, Halep Turkmens had to live in the empty places between Hama and Humus. But some of them escaped to the middle of Anatolia one year later; the permanents began to live at Trablusşam region. After a period of time the Arab tribes who inspected Syria made problem for Ottomans. For solving this problem and also to control the excavetes living in this region, Ottomans put away Halep Turkmens at strategic points. Excarates which wanted to turn their previous places forced to live at the new places again. Halep Turkmens scattered in the middle of the Anatolia and set up new villages and small towns at the XVIII. th and XIV. th centuries. Today, the Turkmens living at the North Syria and the whole Syria region are Halep Turkmens ' s grandchildren who lived at that time. Key Words : Halep, Halep Turkmens, Tribes