Çemişgezek ilçe merkezinde (Tunceli) nüfus, yerleşme ve ekonomik faaliyetler

Abstract

Çemişgezek, Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat Bölümü'nde yer alan Tunceli iline bağlı bir ilçedir. İlçenin kuzey kesimi, yükseltisi 3000 m.' yi bulan dağlarla çevrilidir. En alçak yerler Keban Baraj Gölü kıyılandır. Yılan Dağı, Kırklar Dağı ilçenin en yüksek alanlarını oluşturur. Araştırma alanı Çemişgezek üçe merkezi ile sınırlı olup yaklaşık 10 km2'lik bir alanı kaplamaktadır. İlçe merkezinin yerleşim alanı yaklaşık 1,25 km2' dir. Yıllık ortalama sıcaklık 13-14 ve yıllık ortalama yağış 500 mm. kadardır. Tahar Çayı ilçenin en önemli akarsuyudur. Çemişgezek ilçe merkezinin beşeri coğrafya özellikleri büyük ölçüde yüzey şekillerine bağlı olarak biçimlenmiştir. Tarih boyunca ilçe nüfusu belirli bir limitte sınırlı kalmıştır. Bu durumun en önemli nedeni yüzey şekillerinin ekonomik faaliyetleri ve özellikle tarımı sınırlandırmasıdır. Cumhuriyet' ten sonra ilçe nüfusu iki sayım yılı hariç (1945-1985 sayım yılları) sürekli olarak artış göstermiştir. İlçe merkezinin kurulmuş olduğu alan yerleşmenin gelişmesi açısından uygun değildir. İlçe merkezinin nüfusu doğuda Gedik Tepe, kuzeyde Deliteccal Deresi, batıda Tahar Çayı tarafından sınırlandırılmıştır. Bu nedenle tarihten günümüze ilçe merkezi yerleşimi çok fazla genişleyememiştir. İlçe merkezinin ekonomik potansiyelleri sınırlıdır. Ziraat, yukarıda değinildiği gibi yüzey şekillerinin engebeli olması nedeniyle yaygın olarak yapılamaz. Hayvancılık bu nedenle önemli bir ekonomik faaliyettir. Araştırma alanında nüfusun büyük bölümü hizmet sektöründe yoğunlaşmaktadır.Anahtar Kelimeler: Çemişgezek, Tahar Çayı, Yerleşme, Yukarı Fırat, Yılan Dağı

Çemişgezek is a city of Tunceli, situated in the upper Euphrate region in Eastern Anatolia. North of the city is surrounded by 3000m. high mountains. Yılan Mountain and Kırklar Mountain are the highest parts of the area. The coast of the Lake of Keban Dam is the lowest part. Reserach field is limited with center of Çemişgezek including 10 km2 area. Settlements of Çemişgezek include 1,25 km2 average rainfall is 500 mms./year and average temperature is 13-14 °C. The most important stream crossing the plain is the stream Tahar. Social geography characteristic of city center were formed due to geomorphologic characteristic mostly. Population of Çemişgezek is limited in a proper level during history. The most important reason of this case is that economical activities and especially agricultue are limited by geomorphologic characreristics. The population of the city has increased (except for 1945 and 1985 population counting) continously, after establishment of republic. The settlement area is not suitable for development of the city. The settlement of the city is limited by Gediktepe in east, Stream Deliteccal in north and Stream Tahar in west. Economical potential as it was mentioned above has not been carried out in a wide field, due to unsuitable geomorphological characteristics. Sheep breeding is major economical activity. Working population is intensified in sector of services in city center.Key WordsrCemisgezek, Tahar Stream, Settlement, Upper Euphrate, Yuan Mountain