Tufanbeyli havzası ve yakın çevresinin (Adana) jeomorfolojisi

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi Tufanbeyli Havzası ve Yakın Çevresinin (Adana) Jeomorfolojisi İsmail EGE Fırat Üniversitesi Sos. BU. Enst. Coğ. Ana Bilim Dalı 2001, Sayfa: 139 Çalışma alanımız Akdeniz bölgesinin Adana Bölümünde yer ahr. Avrupa - Asyadaki Alp kıvrımlı dağlarının güney kanadım oluşturan Toros Dağlan çok karmaşık bir yapı ve oldukça arızalı bir topografya oluşturmaktadır. Orta Toroslar içerisinde yer alan Tufanbeyli Havzası ve yakın çevresi de oldukça karmaşık ve çeşitli şekilleri bir arada bulunduran bir sahadır. Bölgenin tektonik bakımdan hareketli ve genç, flüviyal aşındırmanın tektonik hareketlerin akabinde arazi üzerinde son derece etkili olması veya flüviyal amillerle Toros sisteminin yer yer yarılması, yine tektonik hareketlerin sebebiyet verdiği bloklar halinde çökmeler kireçtaşlarımn karstlaşması, yükseltisi 2200 m. 'yi geçen sahaların Pleyistosen'in son dönemlerinde buzullarla kaplanması sahanın son derece arızalı bir görünüm kazanmasına sebep olmuştur. Yaklaşık 1200 km2 alam kapsayan çalışma alanımızın, arızalı durumu çevreye nisbeten daha az olan havza tabam yaklaşık 160 km2 'lik bir alan kapsamaktadır. Çalışma alanındaki ana jeomorfolojik birimler; dağlık alanlar, dağlık karakteri behrgin platolar, havza tabanı, vadiler, boğazlar, karstik şekiller ve buzul şekilleridir. İnceleme alanında dağlık kütleler üzerinde 2400-2800 m.ler arasında yere alan zirve düzlükleri, 1950- 2200 m.ler arsında yüksek düzlük ( yüksek plato) parçalan ve 1700 - 1850 m.ler arasında yer alan alçak düzlükler ( alçak platolar ) dar alanlı olarak görülmektedirler. Havza çevresindeki dağlık alanlar Orta Torosların tektonik uzantısına uygun olarak KD- GB doğrultusunda batıda Tahtalı (Bey - Kızılgöl- Alaylı ) Dağlan ve Doğuda Dibek dağlanyla çevrilidir. Glasyal şekiller Bey Dağı üzerinde 2100 m., Kızılgöl Dağlan üzerinde 2200 m.den sonra görülmektedir. Karstik şekillere bölgenin hemen hemen her yerinde raslanılmaktadır. Tufanbeyli Havzası Alp Orojenezi, özellikle de Alt- Orta Miyosen ( Tortoniyen safhası ) sonlarındaki tektonik hareketlerle belirmeye başlamış ancak asıl havza çanağının çökmesi Miyosen sonlarındaki tektonik hareketlerle olmuş ve bir çanak haline gelmiş sonra burası gölle işgal edilmiştir. Pliyosen ve Kuvatemer döneminde bu çanak çevreden aşındırılan vmmalzemelerle dolmuş 1420-1520 inlerde bir kısmı dolgu ve bir kısmı da aşınmayla meydana gelmiş olan ( aşınım ve korrelatı ) havza tabam meydana gelmiştir. Kuvaterner dönemindeki iklim değişmelerine bağlı olarak çeşitli seki sistemleri gelişirken Pleyistosen'in son dönemlerinde yüksek kesimlerinde buzullaşma meydana gelmiştir. Tufanbeyli Havzasını Kuzeyden Güneye kat eden Göksu (Sanz Çayı, Mağara Suyu) nehri havza tabanım parçalamış kendisine geniş bir vadi tabam oluşturmuştur. Göksu Nehri'nin Tufanbeyli Havzasını kapması muhtemelen Pleyistosen'in başlarında olmuştur. DC

SUMMARY Master Thesis Ismail EGE The Geomorphology of Tufanbeyli Basin (Adana ) and Its Near Surrounding Fırat University The İnstituation of Social Sciences Physical Geograpy 2001, 139 Page Our research area is localized at the part Adana of Mediterrannien Region. Taurus Mountains are very complex stratigraphy. There is Alp fold mountains in southern of Taurus Mountain. Tufanbeyli Basin is in Middle Taurus Mountain. It is complex structure and different shape. It is tectonical point of very young. Fluvial erosion is effect at the area. Becaus of Taurus system is correded and blocks area collopsed, limestone s are dissolved, If Mountain's high is upper part 2200 m., Pleistone's Glacials are covered. Because of area's structure is destroyet. Investigated area is 1200 km. and basin's floor is 160 km. Investigated area is geomorphology units; There are mountain areas, plateaus, karstic shapes, glacial shapes, basin floors, valleys and passes. Highest levels are 2400-2800 metres, and high plateaus are 1950-2200 metres and Low plateaus are 1700-1850 metres in research area. These are in lited area. The mountain areas stretch on Middle Taurus tectonic at the extension suitable NE- SW direction at the surrouding basin. It is bordered at West Tahtalı (Bey-Kızılgöl-Alaylı ) mountains and at the Eastern Dibek Mountains. Glacier shapes are be seen above Beydağı Mountain 2100 metres, above Kızılgöl Mountain 2250 metres. Karstic shapes conside almost all location in the areas. Tufanbeyli Basin is acquired a shape in Alp Orogeny especially during the Middle to Early - Late Miocene (Mainly Langhian - Tortonion). It took on a shape with Tectonic movements. But original basin's hollow shape subsidenced on last of Miocene. It riped with Tectonical movements and an eartenwore pot is become. After this place turned into lake. It deposited with materials in Pliosen and Quaterner. The Basin happened in 1420-1520 metres high.Different terraces happened with klimated fections in Quaternery period and last period of Pleistocene's highs become on glacation. Göksu is from north to south of Tufanbeyli Basin. It teored Basin and become large a valley's sole. Göksu covered Tufanbeyli Basin average of in first period Pleistocene. XI