IX.-XI. yüzyıllarda Karmatilerin siyasi, sosyal ve iktisadi faaliyetleri

Abstract

Karmatiler, İsmaili hareketten ayrılan grubun adıdır. Karmati ismi, başlangıçta Küfe' nin kırsal bölgesinde İsmaili bir dai olan Hamdan Karmat'ın lakabına izafeten verildi. Ahvazlı bir dai tarafından İsmailiğe kazandırılan Hamdan'ın misyonerlik faaliyetleri yaklaşık 877 yılında başladı. Kayın biraderi ve yardımcısı olan Abdan, ona yardım etti. 899 yılında İsmaili harekette, liderlik ve doktrin konusundaki farklılıktan dolayı Hamdan, merkezi liderlikle ilişkileri kopardı. Kısa bir süre sonra da ortadan kayboldu ve kayın biraderi Abdan ise ilk başlangıçta merkezi liderliğe bağlı olan ikinci derecede bir dai olan Zikraveyh tarafından öldürüldü. 902'de Zikraveyh'in oğullan, Suriye'de bir çok kente saldırıp yağmaladılar. Suriye-Mezopotamya ve Batı İran Karmatileri, Ubeydullah el-Mehdi'nin iddialarını kabul etmeyi reddedip, Hamdanı desteklediler. Yemen'deki dava başlangıçta merkezi liderliğe sadık kaldı. Bahreyn'deki dailer ise Bahreyn Karmati devletini kurdular. Hamdan ve Abdan tarafından Bahreyn'e gönderilen Ebu Said el Cennabi, Bahreyn'deki Karmati devletinin kurucusudur. Misyonerlik faaliyetlerine 886/7 yılında başlamıştı. Sonuçta Sultan Gazneli Mahmut (388-421/998-1030), Multan ve Sind Karmatileri ile mücadele etti. Aynı şekilde Selçuklularda Karmatilerle mücadele etti. 1077-1078 yılında, uzun bir kuşatmadan sonra el-Hasa, Selçukluların desteği ile yerel kabileler tarafından alındı. Böylece yaklaşık iki yüzyıllık Karmati hakimiyeti son buldu. Karmatiler, İslam dünyasını sarsan güçlü bîr harekettir. Karmatiler, eşitlik ve adaletle daha iyi bir geleceği vadeden mesianik bir hareketi oluşturdular. Bu yüzden onların sunmuş olduğu sosyal karakter inkar edilemezdir. İslam Medeniyetinin gelişme çağı olarak bilinen dördüncü yüzyıl İslam tarihi; Karmatilerin, Küfe, Suriye, Rey, Horasan, Maveraünnehir, Multan, Sind, Yemen ve Bahreyn üzerinde dramatik nüfuzuna tanıklık etti. Bu dönemde Karmatiler, Bahreyn'de güçlü ve radikal devrimci bir hareket ve aynı zamanda Bahreyn'de devletlerini kurdular. Bu devlet, adalet ve eşitlik yönetiminin bir örneği olarak gösterilir. Anahtar Keİimler: Karmatiler, İsmaililer, Hamdan Karmat, Gazneliler, Selçuklular, Küfe Suriye, Rey Horasan, Maveraünnnehir, Multan, Sind, Yemen, Bahreyn, Ortadoğu.

Qaramita is the name applied to a dissident Muslim group, that broke away from the lsma'ili movement. At first, this name referred to the followers of Hamdan al- Qarmat, an Isma'ili da'i in the rural district of Kufa, who was given the surname Qarmat. The missionary activities of Hamdan, who was converted to the Ismaili cause by the da'i Ahwazi, began around AD. 873. He was assited by his deputy and brother- in-law Abdan. In 899, because of change in the central leadership of the Ismai'li movement and the doctrinal issue involved in this change, Hamdan severed his relations with the leadership. Shortly thereafter, he disappeared, and Abdan was murdered by his subordinate dai Zikrawayh, who at fisrt gave allegiance to the central leadership. In 902 Zikrawayh's son succeded in winnning the support of the tribes in the Syrian desert and attacted and pillaged several cities in Syria. The followers of da'wa in Syria- Mezopotamia and western Persia refused to recognize Ubeydullah al-Mahdi claims to the imamate and instead supported the Qaramita. The da'wa in Yaman at first remained loyal to the central leadership. The dais in Bahrayn, founded the Qarmati state in Bahreyn. Abu Said al-Jannabi who was sent to Bahrayn by Hamdan Qarmat and Abdan, is the founder of the Qarmati state in Bahreyn. He began his missionary activitiy in 886/7. Finally, Sultan Mahmud of Ghaznavi (388-421/998-1030), fought Qarmatians of Multan and Sind. The same applies to the Saljuks. In 1077-1078, after a long siege al-Hasa was lost to an emerging local tribe that was supported by Saljuks, thus ending the Qarmat rule of almost two centries. The Qaramita were a powerful movement that shook Islamic World. The Qaramita constituted a messianic movement promising a better future with the rule of justice and equtiy; hence the social character of their preaching is undeniable. The fourth century of Islamic history, known for the flowering of Islamic civilization, witnessed a dramatic Qarmati ascendancy to power, in Kufa, Syria, Ray, Khurasan, Transaxonia, Multan, Sind, Yaman and Bahrayn. It was during this period that the Qaramita, representing a powerful and radical revolutionary movement, also succeeded