Çukurovalı Aşık Mehmet Demirci (Köroğlu)`nin hikaye anlatıcılığı üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Yukarı Çukurova olarak adlandırılan Osmaniye ilinin Düziçi ilçesine bağlı Gökçayır köyünde yaşamış Aşık Mehmet Demirci (Köroğlu)' nin hikâye anlatıcılığı hususundaki sanatkârlığı, gözlem (müşahade), görüşme (mülakat) yöntemleriyle ve icra/gösterim (perfomance/oriented) kuramına göre incelendi. Çalışmanın, Giriş bölümünde Sözlü Kültür Teorisi açısından halkbilimi (folklore), Sözlü Gelenek (Oral Tradition) Kavramı, Sözlü Kompozizyon Teorisinin Ortaya Çıkışı ve Performans Teori üzerinde duruldu. Araştırma alanının tarihi, coğrafî konumu, hikâyecilik geleneği ve bu geleneğin komşu yörelerle olan etkileşimi Köroğlu Destanı çerçevesinde değerlendirildiği birinci bölümde, araştırmanın konusu, bir gelenek dairesinde/bünyesinde yer alan türkülü halk hikâyesi, bunu anlatan âşık (minstrel), dinleyici çevre, müzik, mekân ve zaman özellikleri üzerinde duruldu. Düziçi hikâyecilik geleneğinin dünü ve bu günü, temsilcileri tespit edildikten sonra Âşık Mehmet Demirci'nin hayatı, soyu, sanatkârlığı, kişiliği, repertuvarı ve yörede Köroğlu lakabıyla anılmasının nedenleri açıklandı. İkinci bölümde, Âşık Mehmet Demirci'den derlenen Köroğlu kollan Güney Anadolu eş metinleri ve Behçet Mahir anlatması Köroğlu Destanıyla; diğer hikâyeler de yine Güney Anadolu ve diğer yörelerden tesbit edilen benzer ve eş metinleri karşılaştırılarak bazı problemlerin çözümü hususunda görüşler belirtildi. Âşığın farklı zamanlarda anlattığı hikâyelerde nasıl dğişiklikler yaptığı araştırldı. Hikayelerdeki nazım/türküler şekil ve müziklerine göre değerlendirildi. Ayrıca âşığın, anlattığı hikâyeleri yerelleştirdiği ve her anlatışında hikâyeyi yeniden düzenlediği tespit edildi. Üçüncü bölümde, hikâyelerin olay örgüsü, motif halkaları, teması, zaman ve mekânı, şahıs kadrosu ve anlatım tarzı incelendi. Dördüncü bölümde, âşık tarafından hikâyelerin, icra/gösterim esnasında canlandırılmaları, kullanılan üslûbun özellikleri araştırıldı, hikâyelerde yer alan söz kalıplan, ara sözler, yansıma kelimeler, deyimler ve atasözleri işlevleriyle birlikte belirlendi. Bunu takibeden kısımda derlemiş olduğumuz hikâye metinleri, ekler kısmında ise âşığın fasıl olarak anlattığı olay vak'a türküler, hikâyelerde yer alan bazı türkülerin notalan ve fotoğraflar verildi. Anahtar Kelimeler: Sözlü Gelenek, Hikâye, İcra, Âşık, Köroğlu, Anlatıcı

m ABSTRACT The outstanding talent of the storyteller Minstrel (Aşık) Mehmet Demirci (Köroğlu), who had lived in Gökçayır village located as a providence of Düziçi, Osmaniye, was investigated by the help of the observation and interview methods along with the performance/oriented theory. The introduction part of the study mainly concerned with Folklore from the perspective of Oral Cultural Theory, the concept of Oral Tradition, the origins of Oral Composition Theory, and Performance Theory. In addition to definition of the scope of the investigation and its geographic projection, tradition of storytelling and its interrelation with neighbouring providences examined in the framework of Koroglu Epic. The second part dealt with the subject of the study, the folk story with which a ballad was a component, the minstrel telling this, the audience, music, time and setting features. The past and the future of Düziçi storytelling tradition, after finding out its representatives, life, genealogy, craftsmanship, personality, and repertory of Minstrel Mehmet Demirci and the reasons of why people called him Köroğlu in the region were explained. In the second part, also, the collection of Koroglu cycles from Minstrel Mehmet Demirci, The sought Anatolia minsrels who have told narratives, Behçet Mahir' s Köroğlu Epic and the formation of the other stories was compared with the help of some similar and equivalent texts and the views were expressed for solving some problems. The ballads in the stories were examined with respect to their mechanics and tunes. It was later understood that the Minstrel localized the stories he told and recomposed them each time. The plot, cycles of motives, theme, time and setting, characterization, and narrative style of the stories was investigated in the third part. During the performance oriented of the stories by the Minstrel and the features of the style used were analysed. And the patterns of speaking, idioms, digressions, echo words, proverbs and sayings of the stories were determined along with their missions. In the following part, the texts of the stories compiled were presented. Before telling story started, as music performance (fasıl) that the Minstrel told and sang the ballads of events, musical notes of some ballads were given in the appendices part. Key Words: Oral Tradition, Story, Performance, Minstrel, Köroğlu, Narrator.