Müfredat-ı Tıbbiye (3 cilt)

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi Emm Derki Pâfâzade Abmedi, Müfredât-ı Tıbbiye (Giriş-Metin-Diziıı) Erbay COŞKUN T£. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili v© Edebiyatı Bölümü Elazığ 2003 (IX+426+942) Sayfa Bu Yüksek Lisans Tez çalışmasına esas dan Müfredat-ı Tıbbiye adlı eser Emin Derki Paşazade Ahmedî (H. 1264 / M. 1848 Ymin 19. asrın birinci yansında Türkçe olarak yazdığı genel tıp konulu bir kitaptır. Eserin adım `Hekimlikle ilgili basit bilgiler* şeklinde günümüz Türkçesine çevirmek mümkündür. Tek nüshası bulunan bu eserin, müellif nüshası Manisa îl Halk Kütüphanesi eski eserler demirbaşı 6459'da kayıtlı olup, çalışmada bu tek nüsha kuüamlmıştır Kitabın giriş bölümüne Allah'a hamd, Hz. Peygamber ve ashabına selam ederek başlamıştır. Eserin tamamı iki yüz sekiz varaktır. Birden yüze kadar olan sayfaların satır sayısı on sekiz, yüzden iki yüz sekizinci sayfaya kadar olan sayfalar ise genelde yirmi üç satırdan oluşmaktadır. Eser okunmaya elverişli olup, güzel bir biçimde yazılmıştır. Kitapta, pek çok bitki, maden ve hayvan isimleri yer almış ve banlar Azapça, Farsça, `Ynnanca ve Türkçe karşılıkları ile birlikte bir arada kullanılmıştır. Bu açıdan bn eser kullanışlı bir el kitabı özelliği fa sımaktadır. Çalışmamız hakkında şunlar söylenebilir: Öncelikle metnin franskripsiyonlnII çevirisi yapıldı. Daha soma dizin ( ve aynı zamanda sözlük) kısmı oluşturuldu. Kelimelerin kökenleri madde başlarında kısaltmalar yapılarak gösterildi. Çalışmamızın giriş kısmında eserin özellikleri, muhtevası, yazarı, 19. Yüzyılın önemli üp kitapları, çalışmada fcrillflmlan metot ve kaynaklar vJh.kfflmılarfla bilgiler verilmeye çalışıldı. Sonuç olarak şunları söyleyebiliriz: Türk dilinin tarihî seyir içinde 19. Yüzyıldaki durumu tespit edilmeye çalışıldı. Bu tesipiti. belMediğimiz söz konusu nüsha üzerinde yapıldı. Böylece bir tıp metninin dilini, hastalık adlarıyla ilgili terimlerini botanik terimlerini, halk hekimliği unsurlan ve tedavi reçeteleri elde edilmiştir. Bu eserdeki çalışmalar ile Türk dilinin zenginliğini, farklı alanlardaki işleyişini, kelime hazinesini, fonetik ve morfoojik değişimini ve gelişimi ortaya çıkarmıştır. Anahtar kelimeler: 19. Yüzyıl Tıp Metni, Emin Deıî Paşazade Ahmedî, Müfıedât- ı Tıbbiye

Ill ABSTRACT High licence thesis Emlin Derkt PâşâzEde AhmedT, Müfiredât-ı Tıbbiye (Introduction-Text-Index) Erbay COŞKUN T.C. Fırat Univenity The Institute of Social Sciences Elazığ 2003. (TX+426+942) Pages The basis of our high licence thesis is book Müfredat-ı Tıbbiye, written in Turkish by Emm Derkî Paşazade Ahmedî on general medicine in the first half of the 19 th centuiy. The book can be translated into modem Turkish as `simple knowledge about surgery`. Thoug the book has only one copy, we found its original copy in Manisa library, this copy was used in our study. In the introduction part of the book some appraisal takes places about `Allah`, prophet and his fellows. The whole book consists of 208 pages. In each pages in the book from page 1 to 100 there are 18 lines, and form 100 to 208 there are usually 23 lines. The book is suitable to read and written legible and fine. There are many names of plants, mines and animals in the book and these names were Used with their equivalents in Arabic, Persian, Greek and Turkish In this regard it can be used as a practical handbook. As a canclusion how the Turkish language changed during 19 th century wasIV identified, we identified the changes in the mentioned book, By this way, we have derived the language of a medical text, the name of diseases, the concepts of botany, some in formation about public health and peremptions.With the study in this book, the richness of Turkish language, its operation in different fields, the word capacity and its phonetic and morphologic changes are appeared. Keywords: 19 th century, medical Text, Emîn Derki Paşazade Ahmedî, Müfredât-ı Tıbbiye.