Muğla yöresinde doğal olarak yayılışı gösteren bazı Lamiaceae türlerinin antimikrobiyal etkisinin belirlenmesi

Abstract

MUĞLA YÖRESİNDE DOĞAL OLARAK YAYILIŞ GÖSTEREN BAZI LAMİACEAE TÜRLERİNİN ANTİMİKROBİYAL ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ (Yüksek Lisans Tezi) Nurdan SARAÇ MUĞLA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 2005 ÖZET Çalışmada, Lamiaceae familyasından 22 cinse ait 35 tür ve 2 varyeteye dahil olmak Özere toplam 48 bitki örneğinin toprak üstü kısımlarının antimikrobiyal aktiviteleri disk difuzyon metodu ile tespit edilmiştir. Bu amaçla, Origanıtm onites L., Satureja thymbra L., Thymbra spicata L. var. intricata P.EL Davis, Mentha longtfolia (L.) Hudson ssp. langifolia, Mentha longtfolia (L.) Hudson ssp. typhoides (Briq.) Hariey var. typhoides, Mentha pulegiıan L., Salvia Jruticosa Mfller (Syn. Salvia triloba), Salvia tamentosa Miller, Calamintha nepeta (L.) Savı ssp, glandulosa (Req.) P.W. Ball, Origaman vıdgare ssp. hirfıan (Link) letsvvaart, Nepeta cadmea Boiss., Thymus cilicictts Boiss. & Bal., Lavandula stoechas L. ssp. stoechas ve Ziziphora tenuior L taksonlannın uçucu yağ açısından zengin olması sebebiyle, hidrodistilasyon yöntemiyle elde edilen uçucu yağlan kullanılmıştır. Battala acetabulosa (L.) Bentham, Ballota nigra L. ssp. foetida Hayek, Phlomis lycia D. Eton, Phlomis frutîcosa L., Salvia verbenaca L., Salvia argentea L., Salvia candidissima Vahi ssp. occidentalis Hedge, Teucrhan chamaedrys L. ssp.vn lydium O. Schwarz, Teucrium divarication Sieber ssp. villosum (Celak.) Rech, Teucrium polium L., Marrubitan vulgare L, Marrubium globosum Montbret & Aucher ssp. globosum, Stachys annua (L.) L. ssp. annua var. lyceonica, Stachys crettca L. ssp. smyrnaea (Boiss.) Rech., Stachys annua L. ssp. annua var. annua Bhattacharjee, Sideritis albiflora Hub.-Mor., Sideritis leptoclada O. Schwarz & P.H. Davis, Lamium moschatum Miller var. moschatum, Melissa officinalis L. ssp. officinalis, Micromeria Juliana (L.) Bentham, Prunella vulgaris L., Ajuga chamaepitys (L.) Schreber ssp. chia (Schreber) Arcangeli var. chia ve Clinopodium vulgare L. ssp. vulgare taksonlan uçucu yağ içermediğinden veya uçucu yağ miktarları düşük olduğundan ekstraksiyon yöntemiyle elde edilen etanolik ekstraktlan kullanılmıştır. Test mikroorganizmalan olarak Bacillus subtilis ATCC 6633, Escherichia coli ATCC 25922, Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853, Staphylococcus aureus ATCC 25923, Streptococcus mutam CNCTC 8/77, Micrococcus luteus NRRL B- 4375 ve Candida albicans ATCC 10239 ve antibiyotiklere çoklu direnç gösteren Staphylococcus aureus MU 38, Staphylococcus aureus MU 44, Staphylococcus epidermidis MU 30, Pseudomonas fluorescens MU 87, Pseudomonas stutzeri MU 70, Stenotrophomonas maltophilia MU 64, Stenotrophomonas maltophilia MU 99 ve Chyreseomonas luteola MU 65 seçilmiştir. Karşılaştırmak amacıyla standart antibiyotik diskleri P (Penisilin), AM (Ampisilin), AMC (Amoksisilin + Klavulanik Asit), IPM (İmipenem), CFP (Sefaperazon), ME (Metisilin), OX (Oksasilin), CN (Gentamisin) ve NYS (Nistatin) kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan uçucu yağların tümü, P. aeruginosa ATCC 27853 ve P. fluorescens MU 87 dışındaki çoklu dirençli suşları da içeren Gr (-) ve Gr (+) bakterilere karşı oldukça etkili olmuştur. Özellikle O. onites, O. vulgare ssp. hirtum, S. thymbra ve T. spicata var. intricata uçucu yağlarının, dirençli suşlardan S. maltophilia MU 64, S. maltophilia MU 99 ve C luteola MU 65'ya karşı oldukça etkili olduğu görülmüştür. En yüksek antimikrobiyal aktivite O. onites uçucu yağında görülmüştür. S. tomentosd'ına. ve S fruticosd'nın dışındaki taksonlann uçucu yağlan C. albicans'a karşı oldukça etkili olmuş ve bu etkinin O. onites, T. spicata var. intricata ve Z tenuior'da. nistatinin etkisinden daha yüksek olduğu görülmüştür. Halk arasındavm Kekik olarak bilmen taksonların, T. cilicicus haricinde genel olarak oldukça yüksek antimikrobiyal aktivite gösterdiği tespit edilmiştir. P. aeruginosa ATCC 27853 ve P. fluorescens MU 87 çalışmada kullanılan uçucu yağların tümüne karşı direnç göstermiştir. Uçucu yağlar, etanolik ekstraktlardan daha etkili olmuştur. Etanolik ekstraktı en etkili tur S. leptoclada olarak belirlenmiştir. Ekstraktların çoğunlukla Staphylococcus aureus suşlan ve S. epidermidis üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Çalışmada kullanılan türlere ait etanolik ekstraktlann tamamı, Gr (-)'lere ve C. albicans' & karşı etkisiz olmuştur. B. acetabulosa, B. nigra ssp. foetida, P. lycia, S. candidissima ssp. occidentalis, M vulgare, M globosum ssp. globosum, S. annua ssp. annua var. lyceonica, L moschatum var. moschatum, A chamaepitys ssp. chia var. chia ve C. vulgare ssp. vulgare'mn etanolik ekstraktlarının ise çalışmada kullanılan suşlara karşı antimikrobiyal aktivitesi görülmemiştir. Uçucu yağlardaki ve etanolik ekstraktlardaki antimikrobiyal aktivite türe, alt türe veya varyeteye bağlı olarak değişiklik göstermiştir. Hatta bazı bitkilerde aynı taksonun farklı lokalitelerden toplanan örneklerine ait uçucu yağların antimikrobiyal aktivitelerinde farklılık tespit edilmiştir. Çalışmada O. onites'm antimikrobiyal etkisi, T. spicata var. intricata ile S. Fruticosa'nın ise anticandidal aktiviteleri lokaliteye bağlı olarak farklılık göstermiştir. Anahtar Kelimeler: Lamiaceae, Antimikrobiyal Aktivite, Uçucu Yağ, Etanolik Ekstrakt Sayfa Adedi: 137 Tez Yöneticisi: Doç. Dr. Aysel UĞUR

DC THE DETERMINATION of ANTIMICROBIAL EFFECT of SOME LAMİACEAE SPECIES WHICH GROWING WILD in MU?LA REGION (M. ScThesis) MU?LA UNIVERSITY INSTITUTE of SCIENCE and TECHNOLOGY 2005 ABSTRACT In this study, antimicrobial activities of aerial parts of 48 plant samples which consist of 35 species and 2 variety mat belong to 22 genus from Lamiaceae family are determined with the disc diffusion method. For this purpose, essential oils were obtained through the hydrodistillation method from the taxa; Origanum onites L., Satureja thymbra L., Thymbra spicata L. var. intricata P.H. Davis, Mentha longifolia (L.) Hudson ssp. longifolia, Mentha longifolia (L.) Hudson ssp. typhoides (Briq.) Harley var. typhoides, Mentha pulegium L., Salvia fruticosa Miller (Syn. Salvia triloba), Salvia tomentosa Miller, Calamintha nepeta (L.) Savi ssp. glandulosa (Req.) P.W. Ball, Origanum vulgare ssp. hirtum (Link) Ietswaart, Nepeta cadmea Boiss., Thymus ciliçicus Boiss. & Bal., Lavandula stoechas L. ssp. stoechas and Ziziphora tenuior L., rich in essential oils. Since the remaining taxa; Ballota acetabulosa (L.) Bentham, Ballota nigra L. ssp. foetida Hayek, Phlomis lycia D. Don, Phlomis fruticosa L., Salvia verbenaca L., Salvia argentea L., Salvia candidissima Vahl ssp. occidentalis Hedge, Teucrium chamaedrys L. ssp. fydium O. Schwarz, Teucrium divaricatum Sieber ssp. villosum (Celak.) Rech, Teucrium polium L., Marrubium vulgare L., Marrubium globosum Montbret & Aucher ssp. globosum, Stachys annua (L.) L. ssp. annua var. lyceonica, Stachys cretica L. ssp. smyrnaea (Boiss.) Reck, Stachys annua L. ssp. annua var. annua Bhattacharjee, Sideritis albiflora Hub.-Mor., Sideritis leptoclada O. Schwarz & P.H. Davis, Lamium moschatum Miller var. moschatum, Melissa officinalis L. ssp. officinalis,X Micromeria Juliana (L.) Bentham, Prunella vulgaris L., Ajuga chamaepitys (L.) Schreber ssp. chia (Schreber) Arcangeli var. chia and Clinopodium vulgare L. ssp. vulgare don't contain essential oüs or their essential oil content is low, extracts were obtained through the ethanol extraction method. As test microorganisms; Bacillus subtilis ATCC 6633, Escherichia coli ATCC 25922, Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853, Staphylococcus aureus ATCC 25923, Streptococcus mutans CNCTC 8/77, Micrococcus luteus NRRL B- 4375 and Candida albicans ATCC 10239, and known multiple antibiotic resistant microorganisms; Staphylococcus aureus MU 38, Staphylococcus aureus MU 44, Staphylococcus epidermidis MU 30, Pseudomonas fluorescens MU 87, Pseudomonas stutzeri MU 70, Stenotrophomonas maltophilia MU 64, Stenotrophomonas maltophilia MU 99 and Ckyreseomonas luteola MU 65 were selected Standard antibiotic discs P (Penisilin), AM (Ampisilin), AMC (Amoksisilin + Klavulanik Asit), IPM (İmipenem), CFP (Sefaperazon), ME (Metisilin), OX (Oksasilin), CN (Gentamisin) and NYS (Nistatin) were also used to compare inhibition zones. All the essential oils used in this study are very effective against Gr (-) and Gr (+) bacteria which included multiple resistant strains, except P. aeruginosa ATCC 27853 and P. fluorescens MU 87. The essential oils of O. onites, O. vulgare ssp. hirtum, S. thymbra and T. spicata var. intricata were especially very effective against resistant strains such as S. maltophilia MU 64, S. maltophilia MU 99 and C. luteola MU65. The maximum antimicrobial activity was observed for the essential oil of O. onites. The essential oils of taxa; except SI tomentosa and & fruticosa, were very effective against C. albicans, and this effect was higher than the inhibitory effect of nystatin for O. onites, T. spicata var. intricata and Z tenuior. Except T. cilicicus, the remaining taxa called Kekik by commons had generally quite high antimicrobial activity. P. aeruginosa ATCC 27853 and P. fluorescens MU 87 were resistant to all the essential oils used in the study. It is determined mat the essential oil is more effective than ethanolic extracts. Nevertheless, all extracts wane mostly effective on Staphylococcus aureus strains and S. epidermidis and especially the ethanolic extract of S. leptoclada was determined as the most effective extracts. However, all theXI ethanolic extracts used in the study were ineffective against Gr (-) bacteria and C. albicans. The ethanolic extracts of B. acetabulosa, B. nigra ssp.foetida, P. lycia, S. candidissima ssp. ocidentalis, M. vulgare, M. globosum ssp. globosum, S. annua ssp. annua var. fyceonica, L. moschatum var. moschatum, A. chamaepitys ssp. chia var. chia and C. vulgare ssp. vulgare did not show any antimicrobial activity against the strains used in this study. The antimicrobial activities of the essential oils and ethanolic extracts varied depending on species, subspecies or variety. In fact, essential oils some plants belonging to the same taxa but collected from different locations showed different levels of antimicrobial activity. The antimicrobial activity of O. onites, and the anticandidal activities of T. spicata var. intricata and S. fruticosa also showed some variations depending on the collection side. Key Words: Lamiaceae, Antimicrobial Activity, Essential Oil, Ethanolic Extract. Page Number: 137 Adviser: Doç. Dr. Aysel U?UR