Toplumsal gözetim üzerine sosyolojik bir çözümleme

Abstract

ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ Toplumsal Gözetim Üzerine Sosyolojik Bir Çözümleme AYŞE MERMUTLU FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENTİTÜSÜ SOSYOLOJİ ANABİLİM DALI 2004-sayfa: VI+175 Bu çalışmada, gözetimin bir toplumsal olgu olarak ele alınması ve sergilediği tarihsel-toplumsal çeşitlilik temelinde incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu hedef doğrultusunda, gözetim sosyolojik bir bağlama oturtulmakta ve Georg Simmel tarafından toplumsal olguları sosyolojik bir bakış açısı temelinde incelemek için geliştirilen terimle, `toplumlaşmanın bir formu` olarak formüle edilmektedir. Bu bağlamda, bir toplumsal form olarak gözetim geleneksel, modern ve geç-modern toplumlardaki çeşitli görünümleriyle incelenmektedir. Geleneksel toplumlarda gözetim kamusal doğasıyla karakterize olurken, modern ve geç-modern toplumlarda daha çok kurumsal doğasıyla karakterize olmaktadır. Gözetim, modernlik koşullarında, sonraları geç-modern toplumun gözetim sistemini de belirleyecek olan radikal bir dönüşüme uğramıştır. Michel Foucault tarafından modern gözetim sistemini resmetmek üzere geliştirilmiş bir metafor olan Panopticon, modemitede gözetimin kurumsal doğasının betimlendiği başlıca nosyondur. Panopticon' a ek olarak, Max Weber tarafından modern toplumun doğasını açıklamak üzere analiz edilen rasyonel bürokratik örgütler de bu bağlamda ele alınmaktadır. Son olarak, geç-modern toplumda gözetim elektronik veritabanları ve tüketim gibi değişkenlere göre analiz edilmektedir. Anahtar kelimeler: Gözetim, Sosyal Denetim, Panopticon, Bürokratik Denetim, Disiplin III

ABSTRACT MASTER THESIS A Sociological Analyse on Social Surveillance AYŞE MERMUTLU FIRAT UNIVERSITY INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES DEPARTMENT OF SOCIOLOGY 2004-Page: VI+175 In this study it is aimed to deal with surveillance as a social fact and to examine it in the base of socio-historical variations that it displays. In pursuit of this object, surveillance is based on a sociological context and formulated as `a sociation form`, the term that has been developed by Georg Simmel to study social facts in the base of sociological viewpoint. In this context, surveillance as a social form is investigated in traditional society, modern society and late-modern society with its various appearances. While surveillance in traditional society is characterized by its publical nature, in modern and late-modern society it is rather characterized by its institutional nature. Surveillance has undergone a radical transformation in the conditions of modernity that afterwards would determined the surveillance system of the late-modern society. Panopticon, which is a metaphor that has been developed to illustrate modern surveillance system by Michel Foucault, is main notion by which institutional nature of the surveillance in modernity is described. In addition to Panopticon, the rational bureaucratic organizations that are analyzed by Max Weber to explain the nature of modern society in his theoretical framework are also dealt with in this context. Finally, surveillance in the late-modern society is analyzed according to variables such as electronic databases and consumption. Key words: Surveillance, Social Control, Panopticon, Bureaucratic Control, Discipline II