Yusuf Has Hacib`in Kutadgu Bilig`i ve Nizamü`l-Mülk`ün Siyasetnamesi ışığında Türk hakimiyet anlayışı

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi YUSUF HAS HACİB'İN KUTADGU BİLİCİ VE NİZMÜ'L-MÜLK'ÜN SİYASETNAMESİ IŞIĞINDA TÜRK HÂKİMİYET ANLAYIŞI Yavuz ALTUNÖZ Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı İslam Tarihi Bilim Dalı 2005, Sayfa: 75+ VII Hâkimiyet, bir devleti devlet yapan en önemli unsurlardan biridir. Tarih boyunca milletler birçok devletler kurulmuşlardır. Her devlet kendi hâkimiyet anlayışını meydana getirmiştir. Dünyanın kadim milletlerinden olan Türkler, Bozkır kültürü ile İslam kültürünü kendine has bir şekilde birleştirmek suretiyle yeni bir hakimiyet anlayışı ortaya koymuştur. Bu anlayış içerisinde bulunan Türkler, etrafında bulunan milletlerin kültürlerinden ve devlet yapılarında da etkilenmişlerdir. Türklerin hakimiyeti Tanrıdan aldıklarına ve bu gücü tanrı adına kullandıklarına inanmakta idiler. Bu inanış aynı zamanda dönemin hakim inanışı olmakla beraber Türkler hükümdarlarına hiçbir zaman ulûhiyyet atfetmemişlerdir. Ayrıca Türklerde hükümdar' in yetkileri gerek töre gerekse meclis tarafından sınırlandırılmış olmasıyla da diğer çağdaşı olan milletlerin hakimiyet anlayışlarından farklıdır. Türklerde hakimiyet hakka hizmet için halka hizmet düsturu ile kullanılmıştır. Bu bağlamda Türklerin hakimiyet anlayışlarının diğer milletlerden farklı ve kendine has bir anlayış olduğunu söyleyebiliriz. Kutadgu Bilig ve Siyasetname adlı eserlerde de izlerini gördüğümüz Türk Cihan Hakimiyeti anlayışı Türklerin hakimiyet telakkilerinin temelini teşkil etmekte ve Türkler bu anlayış üzerine hayatlarını düzenlemektedirler. Anahtar Kelimeler: Hakimiyet, Hükümdar, Devlet, Kutadgu Bilig, Siyasetname.

ABSTRACT Master Thesis TURKISH DOMINANCE COMPREHENSION BENEGITING FROM YUSUF HAS HACIP'S `KUTADGU BILIG` AND NIZAMU'L-MULK'S `SIYASATNAME` YAVUZ ALTUNOZ THE UNIVERSITY OF FIRAT SOCIAL SCIENCES INSTITUTE MAIN SCIENCE BARANCH OF ISLAMIC HISTORY 2005, Page: 75+VII Dominance is one of the most important elements which make government. Throughout history, a lot of government had been set up. Each government produced dominance comprehension it self. Turks that specially had joined Islam culture and plain culture so they had done anew dominance comprehension, are one of the word's ancient nation Turks that had been influenced from their around the culture and government constitution, had this camp rhension. Turks had believed that they had token the dominance from God and they had used to this might for the God. This belief had been the dominance belief of period of time together Turks had never excused god head to their khans. Also khan's authorities had been limited by ethics and asseutly, this constitute is different from other outworn nations' dominance comprehension. Turks had used the dominance with norm of duty for God to duty for nations. We can say that Turks dominance comprehensions had been different form other nations and especially for them. We seas Turk Universe Dominance comprehension's evidences in Kutadgu Bilig and Siyasetname and this comprehension had constituted to Turk dominance evaluations basis and Turks had put in order to their life in this comprehension. Key words: Dominance, Khan, Government, Kutadgu Bilig, Siyasetname.