İlköğretim 8.sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlere dayalı olarak hazırlanan sorular üzerine bir inceleme

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi İlköğretim 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlere Dayalı Olarak Hazırlanan Sorular Üzerine Bir İnceleme Murat ŞENGÜL Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı 2005; Sayfa: XVI+221 Gittikçe daha karmaşık bir hâl alan yaşam alanında, öğrencileri, bilgi toplumunun bir üyesi olarak yetiştirmek zorunluluk haline gelmiştir. Öğrencilere, dili etkin bir şekilde kullanma becerisi kazandırmanın yanı sıra, temel kavramları anlama ve yorumlama, bilimsel, yaratıcı ve eleştirel düşünme, problem çözme, araştırma yapma gibi öğrenme yeterlilikleri biçiminde formüle edilen üst düzeydeki bilişsel becerilerin, öğretme-öğrenme süreci içerisinde öğrencilere kazandırılacağı en temel kaynaklar olan Türkçe ders kitaplarının, bu nitelikleri gerçekleştirici bir yapıda olmaları gerekmektedir. Türkçe ders kitaplarındaki metinlere dayalı olarak oluşturulan metne hazırlık ve metin sonu sorulan, öğrencileri sorgulamaya, belirli konular üzerinde düşünmeye sevk ettiği için bu sorular, metinlerin anlamlandırılması sürecinde, sorgulamaya dayalı öğretim tekniklerinin çıkış noktası olarak kabul edilebilir. Bu sorular, öğrencilerin farklı bakış açılarına yöneltilmesine, böylelikle, dil ile düşünce arasındaki ilişkiye bağlı olarak zihinsel işleyişin üst düzeyde gerçekleşmesine de olanak sağlar. Bu araştırma, Türkçe Eğitim Programı 'nda ortaya konan hedeflere bağlı olarak, ilköğretim okullarında okutulan Türkçe ders kitaplarındaki metinlere dayalı olarak oluşturulan metne hazırlık ve metin sonu sorularının, dil gelişimi-zihinsel gelişim çerçevesinde, öğrencilerin okuduğunu anlama, Türkçeyi etkin bir şekilde kullanma yeterliliklerinin göstergesi olan bilişsel becerileri hangi düzeyde gerçekleştirdiklerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu çalışmada, öncelikle, araştırmanın amacına bağlı olarak, soru sorma becerileriyle ilgili kuramsal bir çerçeve oluşturulmuş, daha sonra Millî Eğitim Bakanlığı IIItarafından 2003-2004 eğitim-öğretim yılında ilköğretim okullarının 8. sınıflarında okutulmak üzere önerilen 13 ders kitabındaki 486 metnin tamamında yer alan 971 metne hazırlık, 4508 metin sonu sorusu olmak üzere toplam 5479 soru, bilişsel alan basamakları, soruluş amaçlan, cevap kaynakları ve hazırlanış şekillerine göre incelenmiştir. İnceleme doğrultusunda elde edilen sonuçlar, içinde bulundukları yaş ve sınıf seviyesine bağlı olarak, İlköğretim 8. sınıflarda okutulan Türkçe ders kitaplarındaki metinlere dayalı olarak oluşturulan metne hazırlık ve metin sonu sorularının, öğrencilere; öğrenme, hatırlama, sıralama, sınıflama, birleştirme, yorumlama, sonuçları kestirme, öğrenilen bilgileri yeni durumlara uyarlama, araştırma yapma, tartışma, karşılaştırma, varsayımlar oluşturma, varsayımları irdeleme, varsayım ve olguları ayırma, alternatif görüşler üretme, temel düşünceleri ve mantıksal ilişkileri tanıma ve keşfetme, parça-bütün ilişkisi kurma, sebep-sonuç ilişkisi kurma, genellemeler yapma ve bütün bunların sonunda değerlendirmelerde bulunma gibi çok yönlü bakış açılarını kazandırmaya ve geliştirmeye uygun olarak hazırlanması gerektiği halde, bu soruların, Temel Eğitim Okulları Türkçe Eğitim Programı'nda belirlenen hedefler ve bu hedeflere bağlı olarak öğrencilere kazandırılması düşünülen davranışların gerçekleştirilmesine yeterli düzeyde katkı sağlayamadığını ortaya koymaktadır. Anahtar Sözcükler: Öğretim, Türkçe öğretimi, bilişsel beceriler, Türkçe ders kitapları, metne hazırlık soruları, metin sonu soruları. IV

ABSTRACT Masters Thesis An Investigation on the Questions Used in the 8th Grade Turkish Course Book Texts in Primary Education Murat ŞENGÜL Fırat University Institute of Social Siences Division of Turkish Education 2005; Page: XVI+221 In the life field which is gradually becoming more complex, it has been essential to bring up the students as a member of information society. Besides making the' students gain the skill to use the language actively, Turkish course books are the basic sources to make the students earn higher order cognitive skills which are formulated as learning abilities such as understanding and interpreting the basic consepts, scientific, creative and critical thinking, problem solving, doing research and which will be earned during teaching-learning process. Turkish course books should have a form to realize these qualities. As warm-up and end-text questions formed according to the texts in the Turkish course books lead the students to examining and thinking over certain subjects, these questions could be accepted as the key point for teaching techniques based on examining while making the texts meaningful. These questions provide the students with different viewpoints and cognitive process with realizing on a higher level due to the relationship between the language and thought. This study has been done to determine on which level the warm-up and end-text questions that are formed depending on the texts in Turkish course books in primary schools according to the aims set by Turkish Education Program realize the cognetive skills which are the signs of the students to understand what they read and use Turkish effectively in terms of language and cognitive development. In this study, initially, regarding the aim of the study, a theoretical frame related to skill of asking question was established and then 5479 questions, fully included in486 texts in 13 course books which were suggested by the Ministry of National Education to be taught in the 8th grade classes of primary education during 2003-2004 academic year were formed in total. 971 of these questions were warm-up questions and 4508 of them were end-text questions. These questions classified in terms of cognitive domain, asking aims, answer sources and preparation styles. Result, obtained in the direction of the investigation suggest that although warm- up and end-text questions, which depend on the texts in Turkish course books used in primary education in the 8th grade, should be prepared in relation to making the students earn and develop multi-sided viewpoints like learning, remembering, ordering, classification, unification, interpretation, guessing the results, adaptation of the knowledge that have just been learned to the new circumstances, doing research, discussion, comparasion, making assumptions, examinig the assumptions, seperating the assumptions and event, producing alternative ideas, knowing, discovering basic thoughts and logical relationship, establishing a part-whole relationship, forming a cause-effect relationship, making generalizations and at the end making evaluations, these questions could not contribute enough to realize the behaviours considered earned by students due to the aims determined in Basic Education Schools Turkish Education Program. Key Words: Teaching, Turkish teaching, Cognitive skills, Turkish course books. Warm-up questions for text, End-text questions. VI