Hazar gölü havzası arazisi kullanımındaki değişikliklerin belirlenmesi (1956-2004)

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi Hazar Gölü Havzası Arazi Kullanımındaki Değişikliklerin Belirlenmesi (1956 - 2004) Celalettin DURAN Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı ELAZIĞ-2005, Sayfa : VHI + 83 Hazar Gölü Havzası ekolojik yapısı, doğal güzelliği ve turizme elverişli potansiyeli ile korunması gereken önemli sulak alanlar içerisinde yer almaktadır. Bununla birlikte özellikle son yıllardaki bilinçsiz yapılaşma ve buna bağlı drenaj problemleri, artan çevre kirliliği havzanın tehdit altındaki ekosistemler içerisinde yer alması sonucunu doğurmuştur. `Hazar Gölü Havzası Arazi Kullanımındaki Değişikliklerin Belirlenmesi (1956- 2004)` adlı bu çalışmada, 1956 ve 2004 yıllan arasındaki Hazar Gölü Havzası arazi kullanımındaki değişiklikler, arazi kullanımından kaynaklanan sorunlar ve bu sorunların nedenleri araştırılmıştır. Çalışmada öncelikle Hazar Gölü Havzasına ait gereksinim duyulan 1/25000 ölçekli standart topoğrafîk haritalar, yine aynı ölçekli ve ormancılık çalışmalarının temel altlığını oluşturan 1973 ve 2003 yıllarına ait orman amenajman planlan, Elazığ ili arazi varlığı raporlarında bulunan 1/100000 ölçekli toprak haritalan ile 2004 yılı Aster uydu görüntüsü kullanılmıştır. Tüm bu veriler, sayısallaştırılarak bilgisayar ortamına aktarılmıştır. TNTmips ve diğer GIS yazılımları ile arazi kullanımındaki değişime ait sayısal veriler elde edilmiştir. Çalışmanın yapıldığı Hazar Gölü Havzası 27490 ha alam kapsamaktadır. Havza topraklan üst örtüden yoksun şiddetli erozyon tehdidi altında sığlaşmaktadır. Erozyonla taşman sediment, havzanın en çukur noktasında yer alan göle taşınmaktadır. Ortalama elli yıllık süreçte göle giren su ile çıkan su arasındaki farktan dolayı su seviyesi düşmüş, göl alanında belirgin bir küçülme olmuştur. 1960 sonrası başlayan ağaçlandırma çalışmaları sonucunda yeşil alanlarda artış olmasına rağmen projelendirilen ve yapılması düşünülen alanlarla kıyaslandığında basan oram çok düşüktür. Ayrıca yeşil alanların önemli bölümü bozuk karakterdedir. Tarımsal faaliyet, eğimin az olduğu yerlerde yapılabildiği için ziraat alanlarında çok büyük bir artış olmamıştır. Yerleşim alanlarında, 1936 sonrası kurulan Sivrice ilçesinin gelişimi ve Diyarbakır karayolu çevresinde 1980 sonrası tatil amaçlı yapılaşmalarla hızlı bir artış söz konusudur. Havzanın büyük bölümünü otlak veya mera olarak kullanılan alanlar oluşturmaktadır. İnceleme süreci içinde ağaçlandırma alanlarında yeterli başarının sağlanamaması ve göl seviyesinin düşmesine bağlı olarak bu tür kullanımlar daha da artmıştır. Anahtar Kelimeler: Hazar Gölü Havzası, Arazi Kullanımı, Değişim

II SUMMARY Masters Thesis `Determination of Land Use Changes in Basin of Hazar Lake (from 1956 to 2004)` Celalettin DURAN University of Fırat The Institute of Social Secience And Postgraduate Study in Geography ELAZI?-2005, Page : VHI + 83 The Basin of Hazar Lake with its ecological situation, natural beauty and suitable potential for tourism which takes part in watery lands should be protected very well. Especially badly constraction, rising pollution and its drainage problems are the threats for the basin. The purpose of this study was to determine how land use forms have changed Basin of Hazar Lake (from 1956 to 2004). Prior to this study, has been selected around Hazar Lake topografic maps (1/25000), forest management maps (1/25000), soil maps (1/100000) and Aster satalite data from 2004 was obtained. All the datas, were transfered to computer by digitalling. Then digital results were obtained. How land use forms have changed the Basin of Hazar Lake by TNTmips and different GIS software were designated. The Hazar Lake Reservoir covers 27490 ha. area. Soil is under heavy erosion affect due to insufficient plant coverage and is getting shallow. The sediments carried by erosion are being accumulated in the very bottom of the lake. The capacity of the Hazar Lake reservoir has significantly reduced in the last 50 years. Afforesttion has started since 1960. By this way, the rate of forested area increased but it did not reach the rate that was thought or planned. On the other side, most of the wooded areas are not good enough. The agricultural lands have not enlarged and increased. There is rapid occupation for tourism purposed settlements, especially around Diyarbakır road and the town of Sivrice. Most of Hazar Lake Basin's soils are bare or consist of rangelands. Owing to unsuccessful afforestation and reduces on lake water level, utilize of this lands for pastoral purpose have increased. Key Words: Basin of Hazar Lake, Using the Land, Changing