Güzel adlandırma

Abstract

Güzel adlandırma terimi, toplum tarafından hoş karşılanmayan her hangi birkavramı, varlığı veya hareketi ifade eden kelime veya ifadeler yerine, dinleyenlerin deanlayabileceği daha yumuşak bir ifade veya kelimelerle söylenmesi anlamındadır. Daharesmû ve kibar ortamlarda konuların arz edilebilir hale getirilme işlemine güzeladlandırma denir.Bütün dillerde konuşmacı, duygu ve düşüncelerini ortama ve kişiliğine uygunolarak serbestçe tercih ettiği kelime ve ifadelerle dile getirir. Toplum tarafındansöylenmesi sakıncalı görülen kelimelerin yerine farklı kelimeler kullanarakdüşüncelerini örtülü bir şekilde ifade eder. şte bu çalışmada amaç, Türkçede örtülüifade yollarını, güzel adlandırma gayesiyle ortaya çıkan kelimeleri ve bu kelimelerinortaya çıkış sebeplerini tespit etmektir. letişimde söylenmesi toplum tarafından kabulgörmeyen ifadelerin, çeşitli kültürel sebepleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.Derleme Sözlüğü, Türkçe Sözlük ve Anadolu ağızlarından derlenmiş bir kısımmetinlerde yer alan güzel adlandırma yoluyla oluşmuş kelimeleri tespit ederek, bukelimeleri yapı, köken ve anlam özellikleri bakımından inceledik. Ayrıca kelimelerinhangi kavram, varlık ve hareketler için güzel adlandırmaya başvurulduğunu göz önünealarak, toplumumuzun tabu gibi gördüğü şeyleri belirlemeye çalıştık.Anlam bakımından, güzel adlandırma için kullanılan kelimeler içinde farklı biranlam verilmiş kelimelerin oranı oldukça fazladır. Yapıları bakımından basitkelimelerin sayısı türemiş ve birleşik kelimelere göre daha azdır. Türkçenin kelimetüretme gücü güzel adlandırmalarda kullanılan türemiş kelimelerde de kendinigöstermektedir. Güzel adlandırma için birçok alıntı kelime de kullanılmıştır. Alıntıkelimelerden yeni kelimeler türetilmiş, türetilen bu kelimelere yeni anlamlaryüklenmiştir.Olumsuz çağrışımlar uyandıran kelimelerden kaçınıldığı ve bu kelimelere toplumtarafından yasak konulduğu görülmektedir. Güzel adlandırmalar, korkuyla ilgili güzeladlandırmalar, kusurları gizlemeye bağlı güzel adlandırmalar, ahlâkû değerlerle ilgiligüzel adlandırmalar ve inançla ilgili güzel adlandırmalar olmak üzere dört ana grubaayrılır.Güzel adlandırmalar içerisinde % 9.05'lik bir oran, söylenmesi dinen sakıncalıgörülen veya hurafelerden dolayı ortaya çıkan korku veya çekince sebebiyle adlarısöylenmeyen varlık ve kavramlarla ilgilidir. Hayâlû yaratıklar veya uğursuz kabul edilenbazı hayvanlarda da güzel adlandırma yoluna başvurulmuştur. Hortlak, peri gibiyaratıkların isminin anılmaması korkudan çok inanç kaynaklıdır.Korkuyla ilgili güzel adlandırmaların oranı % 10.96'dır. Bu gruptaki birleşikkelimelerin oranı basit ve türemiş kelimelere oranla daha fazladır. Korkuyla ilgili güzeladlandırmalar inançla da yakından ilgilidir. Birçok güzel adlandırmayı bu iki gruptadeğerlendirebiliriz. Korku bazen ahlâkû değerlerle de ilgili olabilir. Ahlâkû değerlerleilgili güzel adlandırmalar görgü kuralları ve toplumsal incelikle yakından ilgilidir.ğrenç, çirkin, kaba olaylar, davranışlar, nesne veya varlıklar toplumun nezâketanlayışının sonucu güzel adlandırmalarla ifade edilmektedir. Bu grup içerisinde yer alanbazı kavramlar (zina, rüşvet, hırsızlık) inançla da ilgilidir.Kusurları gizlemeye bağlı güzel adlandırmalar içerisinde daha çok bedenseleksiklikler ve bazı doğal vücut fonksiyonları yer almaktadır. Hastalıklar içerisinde enfazla ?verem? sözcüğü için güzel adlandırma yoluna gidilmiştir. Söylenmemesi gerekenkelime ile bir başka kelime arasındaki benzerlikler birçok güzel adlandırmanın ortayaçıkmasına sebep olmuştur.Tespit ettiğimiz güzel adlandırmalar Tük toplumunun incelik ve nezâketininaynasıdır.Anahtar kelimeler: Güzel adlandırma, örtmece kelimeler, argo, edeb-i kelâm,hüsn-i ta`bûr, dil-kültür ilişkisi

The term of nicely naming doesn?t mean words or statements that states anyconcepts, creatures or motions that is seen unpleasant by society, but it means using asofter statement or words that can easily understood by the cudience. The process ofmaking subjects presentable in formal and polite envivanment is nicely naming.In All languages, the speaker atates his feelings and thoughts freely appropiate tothe envivanment he is in and his personality. Instead of some words seen incanvenientby the society he expresses his thoughts in an obscure way by using differat words. Inthis issue, the aim is to find the obscure statements in Turkish, to find some words thatare revealed through the aim of nicely naming and to find the reasons of these words tobe revealed. Various cultural reasons of some words that aren?t used by the societyduring the cammication are studied to find.Finding some words which have been produced through nicely naming in textscollected by collecting dictionaries, Turkish dictionary, and thatolian accents, westudied on these words cansidering their st vucturc, root, and meaning. Also cancepts,creatures, or motions, we tried to find taboas in or society.In meaning, the rate of words that are given different meanings in words used fornicely naming is sa high. The numbers of simple words due to their structure are lessthan derivative and compound ones. The word derivation power of Turkish shows itspower again in nicely naming. Also many received words have been used in nicelynaming. New words have been derivated from these received ones, and now meaninghave been assigned to newly derivaled words.It is seen that there is preventation from some words that have negativeassociation and they are prohibited by society. There are four veasans of chaosingnicely; the latter is that nicely naming including fear, the latter is that nicely namingincluding hiding faults, the third one is nicely naming including ethical cancepts and thelast one is that nicely naming incuding faith.% 9.05 of nicelig naming is related to the superstitions in religin br fear anddrawback because of the omen. For some imaginary creatures or omenous animalsagaih nicely naming is appued. Not mentianing the names of same creatures like ghostsand fairies is not related to the fear, but related to the faith.The rate of nicely naming related to the fear is % 10.96 in this group the rate ofcompound word is pretty much than the simple and derivative words. Nicely namingincluding fear is much more related to the faith. We can take in to account huge rungeof nicely naming in these two groups. Sometime fear may be related to the ethicalconcepts. Nicely naming including ethical concepts is closely related to the rules ofgood manners and objects or creatures are stated by nicely naming as a result ofpoliteness of society Some concepts in this grup such as adultery, bribe, theft are alsorelated to the faith.In nicely naming includiny tiding faults, actually there are physical lacks andsome natural body fuuctions. In disecses the word mostly needs to apply nicely namingis tuberculosis.the similarities between the word that shouldn?t beused and the other onehave let nicely naming accur.The terms in nicely naming that we have found is the mirror of the Turkishsociety?s politeness.Key Words: Euphemism, slang, metaphor, literary utterance, language andculture relationship