Multipl skleroz hastalarında cinsel işlevlerin değerlendirilmesi

Abstract

Multipl Skleroz Hastalarında Cinsel İşlevlerin DeğerlendirilmesiAmaç: CİB; önemli, ancak sıkça gözden kaçırılan bir MS semptomudur. Bu çalışmada esas olarak MS hastalarında CİB'nin sıklığı araştırılmıştır. Ek olarak cinsel işlevlerin; yaş, cinsiyet, eğitim durumu, kullanılan ilaçlar, sigara kullanımı ve miktarı, alkol kullanımı, fonksiyonel sistemlerdeki tutulum, EDSS, fiziksel değişiklikler, hastalık süresi, MS klinik seyri, atak sıklığı, atak sayısı, son atak üzerinden geçen süre, depresyon ve anksiyete ile ilişkisine bakılmıştır.Gereç ve Yöntem: Çalışmaya AÜTF Nöroloji Anabilim Dalı MS Polikliniğine ayaktan başvuran, Nöroloji ve Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon kliniğinde MS tanısı ile yatan ve çalışmaya katılmayı kabul eden toplam 110 hasta alındı. Kontrol grubu hastalarla benzer yaş ve eğitim seviyesinde toplam 110 sağlıklı gönüllüden oluşturuldu. Hastalara yaşları, MS ile ilgili semptomlarının ilk ne zaman başladığı, MS tanısını ne zaman aldıkları, kaç kere atak geçirdikleri, son bir yılda kaç atak geçirdikleri, son atak üzerinden ne kadar süre geçtiği, hangi ilaçları kullandıkları, alkol ve sigara kullanım durumları ve kullanıyorlarsa miktarının sorulduğu MS hasta bilgi formu dolduruldu. Hastaların ayrıntılı nörolojik muayeneleri yapılarak EDSS'leri hesaplandı. Hastaların eğitim durumlarını, fiziksel değişikliklerini, cinsel partner varlığını ve MS'in cinsel hayatlarını etkileyip etkilemediğine yönelik değerlendirme için MS hasta değerlendirme anketi verildi. Kontrol grubuna yaş, eğitim durumu, cinsiyet, kronik hastalıklar, kullandıkları ilaçlar, cinsel partner, sigara ve alkol kullanım durumlarının sorulduğu kontrol grubu bilgi formu dolduruldu. Her iki gruba eğitim durumlarına uygun olan MMSE, BDE, kadın veya erkek ASEX formu ve STAI Form TX-2 verildi.ASEX değerlendirilirken; toplam skorun 19 ve üzerinde olması, herhangi üç yanıtın 4 olması ve herhangi bir soruya 5 ya da 6 numaralı yanıtı vermek CİB olarak kabul edildi. BDE puanı 17 ve üstü olanlar ''depresyon var'' olarak kabul edildi. MMSE puanı 24 ve üstü değerler normal kabul edildi.Bulgular: Bu çalışma ile hastaların 46'sında (%41,8) ve kontrol grubunun 33'ünde (%30) CİB saptandı. Gruplar arasında CİB'nin sıklığı açısında anlamlı fark saptanmadı (p:0,068). MS hastalarında toplam ASEX skoru ortalama 15 (5-30) ve sağlıklı kontrol grubunda ortalama 13 (5-30) olarak bulundu. İki grup arasında total ASEX skoru açısından anlamlı fark saptanmadı. Her iki grupta da CİB kadınlarda (p:0,001) ve yaşı daha ileri olanlarda anlamlı olarak fazla bulundu (hasta grupta p:0,004, kontrol grubunda p:0,005). Kadınlarda total ASEX skoru anlamlı olarak yüksek bulundu (p:0,001). Hasta grubunda CİB ile eğitim düzeyi, kullanılan ilaçlar, depresyon puanı, anksiyete skoru ve MMSE arasında anlamlı ilişki bulunmadı. Hiç alkol kullanmayanlarda, alkol kullanan ya da bırakanlara göre CİB anlamlı olarak daha fazla bulundu (sırasıyla p:0,014, p:0,007). Cinsel istek ve orgazmın tatmin ediciliği açısından hasta grup daha kötü bulundu. Hasta grupta, en sık CİB kadınlarda orgazma ulaşmada zorluk (%86,1) ve erkeklerde erektil disfonksiyon (%80) olarak bulundu. CİB ile fiziksel değişikliklerden; idrar yapma (p: 0,032), cinsel işlevlerde bozukluk (p:0,001), kasık-cinsel organlarda hissizlik (p:0,007), hafıza-düşünme (p:0,005), yorgunluk (p:0,001) arasında anlamlı ilişki saptandı. Total ASEX skoru ile görme ve titreme dışındaki tüm fiziksel değişiklikler arasında anlamlı ilişki saptandı. Hastalarda fonksiyonel sistem skoru ve EDSS değeri ile CİB arasında anlamlı ilişki saptanmadı. Total ASEX skoru barsak mesane fonksiyonel sistem skoru ile anlamlı ilişki saptandı (p:0,021, r: 0,220), diğer fonksiyonel sistemlerde benzer bir ilişki yoktu.Sonuç: Bugüne kadar yapılmış çalışmaların çoğunda MS hastalarında CİB genel popülasyona göre daha sık bulunmuştur. Türkiye'de kadın MS hastalarında cinsel işlev sorunlarının sağlıklı kadın kontrol grubuna göre daha fazla olduğunu belirten bir çalışma vardır. Ancak; MS hastalarında CİB sıklığını sağlıklı kontrol grubu ile karşılaştıran bir çalışma bulunmamaktadır. Çalışmamızda MS ve kontrol grubunda CİB sıklığı açısından anlamlı bir fark bulunmamıştır. MS hastalığı gibi kronik özürleyici bir hastalığın CİB sıklığı açısından sağlıklılarla benzer bulunması bizim için şaşırtıcı bir sonuçtur. Çalışmamızda daha önce yapılmış çalışmaların çoğu ile uyumlu olarak hem MS hastalarında hem de sağlıklı kontrol grubunda yaş arttıkça CİB de artmış ve total ASEX skoru kadınlarda erkeklerden anlamlı olarak fazla bulunmuştur. Sigara kullanımı ve CİB arasında ilişki saptanmamıştır. Hiç alkol kullanmayanlarda, alkol kullanan ya da bırakanlara göre CİB anlamlı olarak daha fazla bulunmuştur. Total ASEX skoru ile barsak-mesane fonksiyonel sistemlerinin tutulumu ilişkili bulunmuştur. Yani barsak-mesane fonksiyonel sistemi etkilenmiş hastalarda cinsel sorunlar daha fazladır. Barsak, mesane ve genital sistemin SSS'nin aynı otonomik segmentinden innerve olmaları nedeni ile bu sonuç beklenen bir sonuçtur ve önceki çalışmalarla uyumludur. Bu çalışmada biz hastaların çoğunun CİB semptomlarından kendiliğinden bahsetmediğini gördük. Bunun nedenleri; cinsellikle ilgili konuşmaktan utanmaları ve bu durumun MS nedeni ile olabileceğini düşünmemeleridir. Bizim çalışmamız, az sayıda hasta ve kontrol grubu ile yapılan klinik temelli bir çalışmadır. Çalışmamızın bazı kısıtlılıkları vardır; hasta ve kontrol grubu demografik özellikleri açısından benzer olsa da antidepresan ilaç kullanımı hasta grubunda, yatak eşi varlığı kontrol grubunda daha sıktır; bu iki açıdan hasta ve kontrol grubumuzun benzer olmaması sonuçları etkilemiş olabilir. Hasta ve kontrol grubunun her biri 110 hasta içermektedir. Hasta sayısının yetersiz olması bir diğer kısıtlılığımızdır. Elde edilen sonuçların genellenmesi doğru olmaz ve dikkatle yorumlanması gerekir. Anahtar Kelimeler: Multipl Skleroz, cinsel işlev bozukluğu, Arizona cinsel yaşantılar ölçeği, depresyon

Evaluation of Sexual Functions in Patients With Multiple SclerosisPurpose: Sexual dysfunction (SD); is an important but often overlooked symptoms of MS. In this study, the frequency of SD in MS patients was mainly investigated. In addition, the relationship between the sexual function and age, gender, education, medications, smoking alcohol usage,, functional systems involvement, EDSS, physical changes, disease duration, MS course, attack frequency, total number of attacks, duration after the last attack, depression, anxiety was evaluated.Material and Method: One-hundred-ten MS patients who had been attended to Neurolology or Physical Medicine and Rehabilitation departments or outpatient MS clinic at our hospital and who agreed to participate to the study were included in the study. Control group was consisted of a total of 110 healthy volunteers with similar age and educational level to MS patients. The ages, date of first MS-related symptoms and the diagnosis of MS, total attacks number from the beginning of the disease, attacks number in the last year, the duration after the last attack, all medications, alcohol consumption, smoking status in patients group were recorded. A detailed neurological examination was performed and EDSS score was calculated. A questionnaire was given to every patient questioning educational status, physical changes, the presence of sexual partner and, the effect of MS on their sexual life. The control group was given a questionnaire including age, education level, gender, chronic diseases, all medications, the presence of sexual partner, smoking and alcohol usage. Both groups was also evaluated using MMSE, BDI, ASEX and STAI TX-2 forms. When total score was at least 19, or when the answer was 4 for any 3 questions, or when the answers were 5 or 6 for any question in ASEX evaluation was accepted as SD. When BDI score 17 or higher was considered as ''there is depression''. MMSE score of 24 or higher values were considered as normal.Results: SD was found in 46 out of 110 patients (%41.8) and 33 out of 110 controls (%30); the difference was not significant statistically (p:0,068). The mean total ASEX score was 15 (5-30) in MS group and 13(5-30) in control group; the difference was not significant again. SD was more frequent in women and in older persons in both MS and control groups. Moreover the total ASEX score was significantly higher in women. In patient group, it was not found any relationship between SD and education level, medications, depression, anxiety and MMSE scores. SD was significantly more frequent in those who had not drink any alcohol than current alcohol users or quitters (respectively p:0,014, p:0,007). Patient group were found worse in terms of sexual desire and orgasm satisfaction. The most frequent SD were, difficulty in achieving orgasm in women and erectile dysfunction in men in MS group. There was significant relationship between SD and difficulty in urination, sexual function disorders, numbness in the groin-genital, problems in memory-thinking, and fatigue in physical changes. A statically significant relationship was determined between the total ASEX score and in every physical changes except for vision problems and shivering. In patients, it was not any relation between the presence of SD and the scores of functional systems. Moreover, it was not found any relation between the presence of SD and the score of EDSS. The total ASEX score was only correlated with the scores of bowel-bladder functionel system. Conclusion: In most of the studies conducted so far, SD was found more likely than the general population in MS patients. There is a study suggesting SD was more frequent in women MS patients than healthy controls in Turkey. However; there has not been any study comparing SD frequency in healthy controls and MS patients, so far. In our study, any significant difference was not found in terms of SD frequency in MS and in control group. That was a surprising result for us because MS is a chronic disease. We suggest SD is more frequent in women and in older MS patients. If a patient has some difficulty in bowel-bladder function, the possibility of SD is higher. Keywords: Multiple Sclerosis, sexual dysfunction, Arizona Sexual Experiences Scale, depression