Bingöl ovası ile karlıova arasında göynük çayı vadisinin jeomorfolojisi

Abstract

Göynük Çayı Vadisi KD-GB uzanımlı Doğu Anadolu Fay Zonuna yerlesmis birfay vadisine karsılık gelmektedir. Bingöl Ovasını kuzeydoğudan Karlıova'yabağlamaktadır. Çalısma alanında ana jeomorfolojik birimler; dağlık alanlar, platolar,ova ve havzalar ile vadilerdir. ?nceleme alanının genel karakteri oldukça yüksek vedağlık olmasıdır. ?nceleme alanının en yüksek noktası 2874 m ile Sahin Tepesidir.Göynük Çayının Bingöl Ovasına açıldığı kesimde yükselti 1200 m nin altınadüsmektedir. Böylece yükselti farkı yaklasık 1600 m yi bulmaktadır.?nceleme alanını içerisinde ve dısında Hatay'dan baslayıp Karlıova'ya kadardevam eden Doğu Anadolu Fay Zonu üzerinde birçok depresyon olusmustur. Budepresyonlardan en büyüğü, inceleme alanımızın güneybatı sınırını olusturan BingölOvasıdır. Bu ova Kuzey-güney yönlü sıkısma tektonik rejimi altında olusmustur.?nceleme alanında ayrıca Göynük, Sudurağı (Azizan) ve Karlıova depresyonları yer alır.?nceleme alanında 2000?2250 m ler arasında alçak volkanik platolar, 2250?2500m ler arasında yüksek volkanik platolar yer almaktadır. 1300?1400 m yükseltileriarasında ise Pliyosen asınım düzlükleri yer almaktadır. ?nceleme alanının kuzeyindeyoğun olarak yasanan volkanik aktivite sonucu lav platoları olusmustur. Lav akıntılarıGöynük Çayı Vadisine kadar ulasmaktadır. Lav akıntıları temeli örttüğünden temelgözlenememektedir.?nceleme alanında Doğu Anadolu Fayının etkisiyle fay aynası, fay bresi, faydiklikleri, fay gölleri meydana gelmistir. Fay gölleri yerel drenajın fayın etkisiylekapanması sonucu olusmustur. Sudurağı, Soğukçesme ve Ciligöl yöresinde bu gölleryaygındır. Blok faylanması sonucu meydana gelen dik eğime, litoloji, bol yağıs veseyrek bitki örtüsü eklenince yoğun olarak kütle hareketleri yasanmaktadır. Kütlehareketleri yerlesme, ulasım ve tarımsal faaliyetler üzerinde etkili olmaktadır.?nceleme alanında Doğu Anadolu Fayı Üst Miyosen-Pliyosen aralığında anajeomorfolojik birimleri deforme etmistir. Fay inceleme alanımızda tek hat seklindeolmayıp, çok sayıda kola ayrılmıs bir zon seklindedir. DAF Alt Pliyosen'de devreyegirmeye baslamıs ve Orta Pliyosen'de yörede egemen olmustur (Saroğlu, 1985). Bualan içinde ötelenmis sırtlar, tepeler, dereler ortaya çıkmıstır. Fay zonu incelemealanında çok sayıda sıcak ve soğuk su kaynakları doğurmustur.

The Göynük Stream valley is situated over a fault valley, intersecting with aNE-SW lining East Anatolian Fault Zone. This stream connects Bingöl plain toKarlıova from north-east. The main geomorphologic units in searching area are;mountainous areas, plateaus, plains, river basins and the valleys. The generalcharacteristics of the searching area is being rather high and mountainous. The highestpoint of the searching area is Sahin Hill leveling 2874 m. The altitude drops down under1200 m in the expanding zone of The Göynük Stream to Bingöl plain. Thus, the altitudedifference reaches to approximately 1600 m.There has been many depressions happened in the interior and exterior of thesearching area, East Anatolian Fault Zone, extending from Hatay to Karlıova. Thebiggest of these depressions is Bingöl plain which constitutes the southwest border ofour searching area. This plain is formed by the north-south directional tektonicpressures. Göynük, Sudurağı (Azizan) and Karlıova depressions take place in thesearching area too.Low volcanic plateaus leveling from 2000 to 2250 m and high volcanicplateaus, leveling from 2250?2500 m take place in the searching area. Pliyosen erosionplains take place in the level of 1300?1400 m. Due to the dense volcanic activites on thenorth of the searching area, lava plateaus have occurred. The lava streams reach to theGöynük Stream Valley. Hence the lava streams covered the base, it cannot be observed.With the impact of East Anatolian Fault Zone; fault mirror, fault breccia, blockfaulting and fault lakes have emerged in the searching area. The fault lakes occurredafter the local drainage?s closure by the effect of fault. These lakes are widespread in theSudurağı, Soğukçesme and Ciligöl vicinities. Mass movements happen densely, whenlithology, dense rainfall and rare vegetation added to the vertical gradient, which isemerged due to the block faulting. Mass movements have been effective on settlement,transportation and agricultural activities.East Anatolian Fault has deformed the main geomorphological units in theinterval of front Miyosen- Pliyosen. The fault in our searching area is not only one way,instead, it is like a zone, seperated into many branches. East Anatolian Fault has beenactivated in the Sub- Pliyosen and with the Mid- Pliyosen it has dominated the area.Farthered ridges, hills, streams have occurred in this area. Lots of cold and hot watersources have been found in this fault zone searching area.