Dicle nehri kirliliğinin kaynaklar ve kirliliğinin değişimi yönünden matematiksel modellerle belirlenmesi

Abstract

ÖZET Doktora Tezi DİCLE NEHRİ KİRLİLİ?İNİN KAVNAKLAR VE KİRLİLİ?İN DE?İŞİMİ VÖNÜNDEN MATEMATİKSEL MODELLERLE BELİRLENMESİ Nizamettin HAMİDİ Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabil i m Dalı 1994, Sayfa: 199 Dicle ve Fırat Nehirlerinin yukarı havzası M.Ö. 4500 yılından bu yana modernleşmede önemli bir rol oynamıştır. 2000'li yıllarda Güneydoğu Ana dolu Projesi'nin tamamlanmasını takiben modern teknolojinin desteğiyle, binlerce yıl önce Mezopotamya'da yaşanılan ortam geri gelecektir. GAP Bölgesi'nin ikinci önemli su kaynağı olan Dicle Nehir sisteminin drenaj alanı sınıra yakın olan Cizre ölçüm istasyonuna göre Türkiye sınırlan içerisinde 37.280 km'dir. Dicle'nin Cizre'deki yıllık ortalama akış miktarı, 14.710 milyon m3'tür. Dicle Nehri başlangıçta güneye doğru akarken daha sonra doğuya dönerek Batman, Garzan ve Botan kollan ile birleşmiştir. Bu araştırma çalışması, Dicle Nehri üzerindeki farklı örnekleme istasyonlarından elde edilen verinin su kalitesi yönünden değerlendirilmesini esas alır. Bu çalışmada kullanılan veri, DSİ, EİE, ve DMİ tarafından yönetilen sürekli ölçüm ve analiz sonuçlarından elde edilmiştir. Bu çalışmada kullanılan su kalitesi modeli üç farklı parametre grubundan oluşmuştur. Birinci grup, akarsuyun hidrolojik karakterlerini tanımlamaktadır. İkinci grup su toplama havzasının meteorolojik parametreleridir. Üçüncü grup ta su kalitesi ile ilgili parametrelerdir. Elde edilen istatistiksel modeller, Dicle Nehri'nin su kalitesi üzerinde su toplama havzasındaki kaynakların, toprak erozyonunun, tarımsal arazilerden ve maden alanlarından kaynaklanan drenaj sularından, yerleşim yeri ve endüstriyel faaliyetlerden etkilendiğini göstermiştir. ANAHTAR KELİMELER : Dicle Nehri, GAP, Su Kirliliği, Kirlilik Kaynaklan Toprak Erozyonu, Su Kalitesi Parametreleri, Matematiksel Modeller.

IV SUMMARY PhD Thesis THE DETERMINATION OF THE DİCLE RIVER POLLUTION BASED ON POLLUTION SOURCES AND VARIATION OF THE POLLUTION WITH MATHEMATICAL MODELS Nizamettin HAMİDİ Fırat University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Civil Engineering 1994, Page: 199 The upper valley of the Fırat (Euphrates) and Dicle (Tigris) rivers, has been the cradle of civilization since 400 BC. Completion of Southeastern Anatolia Project (GAP) in the 2000`s will mean the rebirth of the prosperity which Mesopotamia enjoyed thousands of years ago, accompanied by modern technology. The drainage area of the Dicle River system, which is the second major water resource of the GAP area is 37,280 km2 within the Turkish territory down to the Cizre gauging station on the main Dicle near the border. Annual average flow of the Dicle at Cizre is estimated at 14,710 million cu.meters. The Dicle river initially flows down southward in its upper reaches then flows eastward, taking in the main tributaries of the Batman, Garzan ve Botan rivers. This reseach presents recent trends in selected aspects of the water quality of the Dicle river on the basis of data obtanied from different sampling stations on the river system. The data used in this research was obtained from DSİ, EİE, and DMİ monitoring networks. Water quality model used in this work has three sets of parameters. The first set descibes all the hydrological characteristics of the river. The second contains meteorological parameters of the catchment basin of the river. The third set is water quality parameters. The derivated statistical models showed that the Dicle river water quality is effected by soil erosion on the river drainage area, drainage water from agricultural land and mining area, municipal and industrial activities. KEY WORDS : Dicle River, GAP, Water Pollution, Pollution Sources, Soil Erosion, Water Quality Parameters, Mathematicol Models.