Pötürge (Malatya) metamorfitleri`nin petrografik ve petrolojik özellikleri

Abstract

ÖZET Doktora Tezi. PÜTÜRGE (MALATYA) METAMORFİTLERİNİN PETROGRAFİK VE PETROLOJİK ÖZELLİKLERİ Emin ERDEM Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı 1994, Sayfa: 119 İnceleme alanı, Malatya ilinin 69 km güneydoğusunda, Pütürge ilçesi civarında, yaklaşık 280 km2 'lik bir alanı kapsamaktadır. Çalışma alanında esas olarak Pütürge Metamorfitleri olarak isimlendirilen Paleozoyik-Mesozoyik yaşlı metamorfik kayaçlar yüzeylemektedir. Ayrıca Şiro Çayı vadisinde küçük bir alanda Orta-Üst Eosen yaşlı Maden Karmaşığı'na ait kırmızı çamurtaşları yüzeylemektedir. Pütürge Metamorfik Masifi'ni oluşturan metamorfik kayaçlar, alt metamorfik topluluk ve üst metamorfik topluluk olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Alt topluluk kayaçları, gözlü gnays, amfibolşist seviyeleri içeren biyotitşist ile bunları kesen granitik gnays ve amfibolit-prasinit damarlarından oluşmuştur. Üst topluluk ise distenli kuvarsit damarları içeren muskovitşist ile bunlar üzerine uyumlu olarak gelen kalkşist-mermer birimlerinden oluşmaktadır. Ayrıca alt topluluk ile üst topluluk arasında yer yer makaslanma zonu ile bu zonlarda pirofillitli fillit seviyeleri yer almaktadır. Makaslanma sınırlı alanlarda görülmektedir, İki topluluk arasında makaslanmanın olmadığı yerlerde alt topluluktan üst topluluk kayaçlarma uyumsuz bir geçiş görülür. İnceleme alanının kuzey kuzeybatısında (Şiro Çayı Vadisi) üst topluluğun muskovitşistleri üzerine Pliyosen yaşlı gölsel kireçtaşı ve traverten birimi gelmektedir. Tüm bu birimler Kuvaterner yaşlı sedimanlar ve yamaç molozları tarafından örtülmüştür.İnceleme alanındaki değişik kayaçlarda ölçülen kırık ve çatlak gibi süreksizlikler ile şistozite ve tabaka gibi düzlemsel yapıların duruşlarının gül ve kontur diyagramlarında değerlendirilmesi sonucu bölgenin genelde kuzey-güney doğrultulu bir sıkışma rejminden etkilendiği görülmüştür. Masifin alt topluluğundaki gözlü gnays ve biyotitşistlerden alınan ölçülerin değerlendirildiği diyagramlarda bir düzensizliğin ortaya çıktığı görülmüştür. Bu düzensizlik birimlerin tek deformasyon evresinden etkilenmediklerini ve çok evreli bir deformasyon tarihçesine sahip olduklarını göstermektedir. 28 Adet kayaç örneğinin analiz verilerinin değişik diyagramlarda değerlendirilmesi sonucu inceleme alanındaki gözlü gnays ve granitik gnaysların çarpışma granitlerinden; bu granitlerin ise Gondwana kıtası ile Avrasya kıtalarının çarpışması sonucu Karbonifer-Permiyen dönemindeki granitik mağmatizma ürünleri olduğu düşünülmektedir. Orto amfibolit-prasinit birimi levha içi alkali bazalt alanına düşmektedir. Bu bazaltlar ise muhtemelen Üst Triyas'dan itibaren Doğu Toroslar'da başlayan açılma öncesi riftleşmeye bağlı olarak oluşan bazik mağmatitlerdir. Mikaşistlerin ise denizel killerden türemiş oldukları belirlenmiştir. Kayaçlarda görülen mineral toplulukları, masifin biri amfibolit fasiyesinin disten-almandin-muskovit ve stavrolit-almandin alt fasiyeslerinde ilerleyen (prograte) türden; diğeri ise yeşilşist fasiyesinde ve gerileyen (retrograte) türden olmak üzere, en az iki metamorfizma geçirdiğini göstermektedir. Bunlardan amfibolit fasiyesindeki metamorfizmaya Meastrihtiyen'de îspendere ve Guleman ofiyolitlerinin masifi üzerlemesinin;, yeşilşist fasiyesindeki metamorfizmaya ise Orta Eosen'deki Maden Volkanizması ile masifin yeniden bir miktar ısınması ve Üst Miyosen'de Pütürge Masifi'nin Arap Levhası üzerine bindirmesinin neden olduğu kabul edilmektedir. İnceleme alanındaki pirofillit yatakları özel sektör tarafından kısmen işletilmektedir. Ayrıca manyetitler ve grafitler maden yatakları yönünden araştırılmaya değerdir. Gözlü gnays ve mermerlerin nisbeten ça ti aksız kısımları mermer sanayinde değerlendirilebilir. II

ABSTRACT Ph. D. Thesis PETROGRAPHIC AND PETROGICAL FEATURES OF PÜTÜRGE (MALATYA) METAMORPHITES Emin ERDEM Fırat University Gradute School of Science and Technology Departmand of Geological Engineering 1994, Page: 119 The study area is 280 sq. km. large, 69 km far away from Malatya and olso araund Pütürge township, coverstwo sheets of 1/25 000 scale topographic map. The most abundant outcrops of study area are of Paleozoic-Mesozoic metamorphites what are called Pütürge Metamorphites. In addition, red colored mudstones of Middle-Upper Eocene Maden Complex occur in a restricted area in the valley of Şiro Çayı (Stream). Metamorphic rocks of Pütürge Metamorphites diveded into two groups; lower metamorphites and upper metamorphites. The units of lower group consist of augen gneiss, amfibole schist bearing biotite schist and cutting these, granitic gneiss, amfibolite-prasinite. The upper group is composed of quartz veins with kyanite bearing muscovite schist, calc schist and marble. Latter two overlies the schist comformably. Prophyllite bearing phyllites occur in the shear zones between lower and upper groups. In places where the shear zones arent an uncomformity between lower and upper groups occur. In Northern and Northwestern parts of studied area (along valley of Şiro Çayı) Pliocene lacustrine limestones and travertine ovedine with muscovite schist of upper group. All these units are covered with Quaternary sediments and cullovium. Contour and rose diagrams of discontinuties (fractures and joints), schistosity and bedding planes indicate that the area was subjected to N-S striking compression. Measurments from augen gneiss and biotite schist show considerable irregularites. The irregularites indicate probable multiphase deformation history. [IIEvaluation of 28 rock sample analysis on various diargams implies that augen gneisse and granitic gneisse are originally collosion granites. The granites were probably formed during Carboniferous-Permian as a consequence of Gondwana-Avrasia collosion. Ortho amphibolite prasinite analysis suggest within plate alkaline basalt origin for these rocks. The basalts were apparently developed with the rifting what was followed by Upper Triassic opening in Eastern Torids. The mica schists have marine clay origin. The mineral assemblages show that the study area rocks were subjected to at least two different metamorphic phases; one being the kyanite-almandine- muscovite and staurolite-almandine subfacieses of amphibolite facies and prograte in nature, the other being grennschist facies and retrograte in nature. The first phase was the consequence of Meastrichtian aged thrust what caused obduction of İspendere and Guleman ophiolites on the massif. The second phase metamorphism has probably due to Middle Eocene aged Maden Volcanism and Upper Miocen thrust of Pütürge Massif on Arabian Plate. Prophyllite formations of the massif are mined. In addition, economic potentials of magnatite and graphite mineralizations worth for investigations. Augen gneisse and marbles may be beneficated as marbles where fractured less. IV