Ceyb-i Hümâyûn Hazinesi ve H. 1288 (R. 1872) tarihli Ceyb ve Harc-ı Hâssa Defterlerinin transkripsiyonu ve değerlendirmesi

Abstract

Başarı iyi bir hazine, iyi bir hazine başarı gerektirir sözünden hareketle geçmişten günümüze tüm devletler dolu bir hazineyi temel amaçları olarak belirlemişlerdir. Osmanlı Devleti de kuruluşundan itibaren hazine konusuna büyük önem vermiştir. Bu çalışma, R.1288 (M.1872) tarihli Ceyb ve Harc-ı Hâssa defterlerinin transkripsiyonunu, tarih metodolojisinin esaslarına göre tasnif ve tahlilini yaparak bir senteze ulaşma iddiasını taşımaktadır. Aynı zamanda Osmanlı Devleti?nin iç hazinesi olan Ceyb-i Hümâyûn Hazinesi?ni de tarihi seyri içerisinde sunarak sağlam temeller üzerine oluşturulması amacını taşımaktadır. Bu amaç doğrultusunda çalışma, dört bölümde ele alınmıştır. Birinci bölümde, giriş kısmı açıklanmıştır. İkinci bölümde, Osmanlı merkez malî sistemi, Osmanlı hazine sistemi, Osmanlı?nın kuruluşundan itibaren tarihi seyri içerisinde Ceyb-i Hümâyûn Hazinesi ele alınmıştır. Ayrıca bu bölümde R. 1288 tarihli defterlerimizin yazıldığı dönem olan Sultan Abdülaziz dönemi sosyal, siyasi ve malî çerçevede ele alınmıştır. Bununla birlikte bu bölümde R.1288 tarihli Ceyb ve Harc-ı Hâssa defterlerinin transkripsiyonu yapılmıştır. Üçüncü bölümde materyal ve yöntem açıklanmıştır. Dördüncü bölümde transkripsiyonu yapılan defterler tarih metodolojisi çerçevesinde değerlendirilmiştir. Transkripsiyonunu yaptığımız defterler on iki adet olup her defter bir aya mahsustur. Osmanlı padişahının gelir ve giderlerini ihtiva eden bu defterler, Ceyb-i Hümâyûn Hazinesi?nin neyi ifade ettiğini, Osmanlı hazine sistemindeki yerini, diğer hazinelerle olan ilişkisini, Osmanlı saray hayatını, Osmanlı?daki din etkisini ortaya koyması bakımından önemlidir. Çalışmanın değerlendirme kısmında gelir ve masraf kalemleri tasnif ve tahlil edilmiş olup veriler tablo ve şekiller ile desteklenerek sunulmuştur.Anahtar kelimeler: Ceyb-i Hümâyûn, İç Hazine, Enderûn Hazinesi, Osmanlı?da hazine, Abdülaziz

Success requires a very good treasure, a good treasure requires success with this utterance, all of the governments from past to present determined a full treasure as their basic aim. Since its foundation Ottoman Government had given importence to treasure, too. This study carries out claim to reach a synthesis by classifying and evaluating JC.1288 (DC.1872) dated Ceyb and Harc-ı Hassa notebooks? transcription according to main history methodology. Meanwhile, this study aims to present Ceyb-i Hümâyûn Treasure which was Ottoman Government?s interior treasure in its historical progress so as to caprice our synthesis on reliable basics. To this end, this study is examined in four sections. Introduction is announced in first section. Ottoman center finance system, Ottoman treasure system, since the foundation of Ottoman Empire Ceyb-i Hümâyûn Treasure in its historical progress is described and Sultan Abdülaziz period in which JC.1288 dated our notebooks was examined around social, political and financial surroundings along with transcription of JC.1288 dated Ceyb and Harc-ı Hassa account books in second section. Third section covers, material and methodology. In fourth section, account books were evaluated around history methodology. Twelve account books each one covers a month transcribed. These account books which contain of the income and outcome of Ottoman Sultan important for what Ceyb-i Hümâyûn treasure expresses, the place in Ottoman treasure system the relationship between other treasures, Ottoman palace life and religion effects on Ottomans. Income and outcome departments were classified and evaluated in the evaluation section of the study and datum were presented by supporting with table and shapes. Key words: Ceyb-i Hümâyûn treasure, Enderûn Treasure, Treasure in Ottoman, Abdülaziz