Rut ve Lasir (Guleman-Elazığ) bölgesi krom yataklarının jeolojisi ve jeokimyası

Abstract

ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ RUT VE LASİR (GULEMAN-ELAZIĞ) BÖLGESİ KROM YATAKLARININ JEOLOJİSİ VE JEOKİMYASI HAŞİM ÖRÜN Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı 2002, Sayfa:57 Elazığ ilinin 70 km güneydoğusunda bulunan Guleman krom yatakları, Türkiye'nin en önemli krom yataklarındandır. Bölgede 500 kadar krom zuhuru tespit edilmiştir. Bu bölgedeki krom yatakları dört ana bölgeye ayrılır. Bunlar; Gölalan, Pütyan, Rut-Lasir-Ayıpınarı, Kefdağ-Kapin- Şabata kesimleridir. Elazığ'ın 1/25000 ölçekli jeoloji haritasının K43-c4 paftasında bulunan ve bu tezin çalışma alanı olan Rut-Lasir bölgesinde otokton birim olarak Lice Formasyonu, yakın çevresinde ise allokton birimler olarak Guleman Grubu, Hazar Karmaşığı ve Maden Karmaşığı gözlenir. Alt Miyosen yaşlı Lice Formasyonu kumtaşı, kireçtaşı, şeyi ve marn ardalanmasından oluşur. Jura-Alt Kretase yaşlı Guleman Grubu genel olarak; dünit, harzburjit ve bunların alterasyonu ürünü olan serpantinitleri içerir. Üst Meastriht iyen- Alt Eosen yaşlı Hazar Karmaşığı yer yer volkanik ara katkılı kumtaşı, kiltaşı, şeyi marn ve killi kireçtaşı ardalanmasından oluşur. Orta Eosen yaşlı Maden Karmaşığı ise kumtaşı, kireçtaşı, çamurtaşı, yastık lavlar, aglomera, tüf andezit-bazalt seviyesi ve Nummulitli kireçtaşlarından oluşur.IV Rut ve Lasir bölgesi kromit cevherleşmeleri bazik-ultrabazik kayaçlarla ilişkili Alpin (podiform) tipi yataklardır. Kromit cevherleşmeleri dünit ve harzburjitler içerisinde izlenmektedir. Bu kayaçlar yer yer alterasyona uğrayarak serpantinleşmişlerdir. Cevher kütleleri genellikle damar ve mercek şeklinde bir geometri sunmakta olup, K-G doğrultulu ve 30-35° ile B'ya eğimlidirler. Sadece Yeni Lasir ocağında cevher kütlesi yaklaşık K60-70°D doğrultulu ve 20-25° ile kuzeybatıya eğimlidir. Kalınlıkları 10 cm' den birkaç m'ye kadar değişir. Kromit cevherleri genelde masif olup, daha az olarak saçınımlı, bantlı ve nodüler dokuda izlenmektedir. Cevherli seviyeler yer yer faylarla kesilip atılmışlardır. Çalışma alanındaki ana cevher minerali kromittir. Bunun dışında az miktarlarda manyetit ve nikel mineralleri bulunmaktadır. Kromit taneleri genellikle özşekilsiz ve tektonizmanın etkisi ile parçalanmış olarak izlenirler. Bazı örnekler, ppb düzeyinde Au, Pt ve Pd içermektedir. Bu çalışmada, Rut-Lasir bölgesi kromitlerinin Al3+, Fe3+, Cr3+ katyonlarının değerlerinden yararlanılarak cevherleşmenin oluştuğu jeotektonik ortam belirlenmiş ve kromitler isimlendirilmiştir. Bu verilere göre bölgedeki kromitler, Alpin tipi kromitlerle benzer özellikler göstermektedir. Rut-Lasir bölgesindeki örneklerin ortalama 0^03 içerikleri % 29,17-53,04 arasında değişmekte olup ortalama tenörü % 46.36'dır. Bölgede sadece metalurjik karakterli kromit bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Peridotit, ultrabazik, kromit, podiform kromit, Alpin tipi kromit, ortomagmatik, Guleman (Elazığ).

V ABSTRACT MSC THESIS GEOLOGY AND GEOCHEMISTRY OF THE CHROMITE MINERALIZATIONS OF RUT AND LASİR (GULEMAN-ELAZI?) HAŞİM ÖRÜN Fırat University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geological Engineering 2002, Page:57 Guleman area which is 70 km S E Elazığ city settlement, is one of the most important chrome district of Turkey. More than 500 chromite outcrops have been identified in the area. Guleman Chromite deposits are divided into 4 major groups. These are Gölalan, Pütyan, Rut-Lasir-Ayıpınarı and Kefdağ-Kapin-Şabata. The study area (Rut and Lasir) is within Elazığ K43-C4 sheet of 1 :25000 scale topographic map. In the area, autuchtonous Lice Formation, allochtonous Guleman Group, Hazar Complex and Maden Complex make up the Lithologies. Lower Miocone aged Lice Formation is made of alternate layers of sandstone, limestone, shale and marl. Jurassic-Cretaceous Gulemen Group corsist generaly of dunite, harsburgite and their alteration products serpentinite. Upper Measterichtian-Lower Eocene Hazar Complex is composed of volcanic interbeddet in places, alternates of sandstone, claystone, shale marl and clayeylimestone. Litologies of Middle Eocene Maden Complex are sandstone, limestone, mudstone, pillow lavas, andesite-basalt flows agglomeate, tuff and Nummilitie limestone.VI Rut and Lasir Chromite mineralizations are Alpin (podiform) type and associated with basic-ultrabasic rocks. Choromite mineralizations occur in harzburgite and dunite. These rocks are serpentinited in places. The ore bodies have generally streak and lens form. The ore bodies have N-S strike directions and W dips with angles about 30-35°. Simply Yeni Lasir sector ore bodies have N 60-70° S strike directions and NW dips with angles about 20-25°. The thicknes vary between 10 cm and a few metres, along the strike and dip directions. The ore is generaly massive but dissemineted and nodular types are also common. The chromite levels are cut and displaced by small size faults. The dominant mineral is chromite and very scarcely minure crystals of Manyetite and Ni minerals. The chromite grains are unhedral and fractured by tectonic movements. Some samples contain Au, Pt and Pd in ppb level. Al+3, Fe+3, Cr+3 contents of Rut-Lasir chro mites are evaluated and it is found that the deposits are Alpin type and chromites are ferrichromite, aluminochromite, chromite, ferrochromite and subferrichromite, of studied samples. &2O3 contents of studied samples vary between 53,04 and 29,17 and mean value is 46,36. The chromite ores of the study area are of metallurgical grade. Key words: Peridotite, ultrabasic, chromite, podiform chromite, Alpin type chromite, orthomagmatic, Gulemen (Elâzığ).