Durum ve olay hikayelerinde öbek-anlam ilişkisi kurma becerisinin cümle bilgisi öğretim ve öğrenimine katkısı

Abstract

Türkçe öğretimi; anlama ve anlatmaya dayalı olan dinleme, konuşma, okuma, yazma becerilerini kazandırmaya yönelik etkinlikler bileşkesidir. Bu becerileri kazandırabilmek için, üst seviyede dil hakimiyetinin de kazandırılması gerekir. Bu nedenle geleneksel uygulama ve yöntemlerle yapılan terime dayalı dil bilgisi öğretimi yerine, temel beceri alanlarıyla ilişkilendirilmiş anlama dayalı bir dil bilgisi öğretimi yerinde olur. Böylece anlamdan terime doğru yapılan bir dil bilgisi öğretimiyle, hem cümlenin anlam boyutu algılanmış ve kavranmış hem de anlam boyutu içinde yer alan birimlerin terim adları öğrenilmiş olur. Türkçe dil bilgisinin ağırlıklı konusu olan cümle bilgisinin, anlamdan terime doğru bir yaklaşımla işlenmesi, temel dil becerilerinin üst seviyede kazandırılmasını sağlamakla birlikte anlam-terim ilişkilendirmesini ve bağdaştırmasını da mümkün kılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Ömer Seyfettin'in olay hikayeleri (And, Binecek Şey, Falaka) ve Memduh Şevket Esendal'ın durum hikayelerini (Ana-Baba, İhtiyar Çilingir, Mendil Altında) söz dizimi bakımından anlam ve terim odaklı inceleyip nitelik ve nicelik yönünden karşılaştırarak, öbek-anlam ilişkisi kurma becerisinin cümle bilgisi öğretim ve öğrenimine katkısını belirlemektir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni kullanılmışır. Araştırmada veriler doküman incelemesi tekniğiyle toplanmıştır.Bunun için olay ve durum hikayelerinde yer alan toplam 1063 cümle, önce anlamları göz önüne alınarak öbeklere ayrılmış ve her öbeğin anlam adı tespit edilmiş; daha sonra oluşturulmuş olan anlam adı tablosundan, cümlede tespit edilmiş olan öbeklerin , anlam adlarına karşılık gelen terim adları bulunmuştur. Böylelikle, öbeklerin anlam adları ve terim adlarının aynı anda öğrenilmesinin mümkün olabileceğine dikkat çekilmiştir.Buna ek olarak çalışmanın tartışma, sonuç ve öneriler bölümlerinde, dil bilgisinin öğrenilmesi en zor konularından olan cümlenin ögeleri konusunun, öbek-anlam ilişkisinden yola çıkılarak işlenmesinin, öğrencilerin dil becerilerinin üst seviyede gelişmesine, kendi iç dünyalarına, çevrelerine ve dünyaya bakış açılarına olumlu katkılar sağlayacağı hususlarındaki görüşlere yer verilmiştir. Ayrıca çalışmanın ekler bölümünde, elde edilen söz dizimsel bulgularla hazırlanmış etkinlik önerileri sunulmuştur.Anahtar kelimeler: Söz dizimi, dil bilgisi öğretimi, olay ve durum hikayeleri, öbek-anlam ilişkisi.

Turkish teaching is the combination of activities directed to inculcation of listening, speaking, reading and writing skills to nurture understanding and expression. In order to impart these skills, it is necessary first to make learners acquire high level of language mastery. Thus, term-based grammar teaching conducted through traditional applications and methods had better be replaced by meaning-based grammar teaching associated with the basic skill areas. In this way, through a grammar teaching proceeding from meaning to term, both the meaning dimension can be perceived and understood, and the term names of the units involved in the meaning dimension are learned. Syntax is one of the important subjects of Turkish grammar and when it is taught with an approach progressing from meaning to term, it will be possible to inculcate basic language skills to a higher level and to establish meaning-term connection and to associate them with each other. The purpose of the current study is to analyze the event stories of Ömer Seyfettin (And, Binecek Şey, Falaka) and the state stories of Memduh Şevket Esendal (Ana-Baba, İhtiyar Çilingir, Mendil Altında) in terms of syntax focused on meaning and term, to compare in terms of quality and quantity and to determine their contribution to the skill of establishing phrase-meaning relationship and to the sentence knowledge teaching and learning. The current study employed the case study method, one of the qualitative research methods. The data of the study were collected through the document analysis technique. In this regard, a total of 1063 sentences in the event and state stories were first divided into phrases considering their meanings and then the meaning name of each phrase was determined; after that, in the meaning name table constructed, the term names corresponding to the meaning names of the phrases detected in the sentences were found. In this way, it is emphasized that meaning names and term names can be simultaneously taught. In addition to this, in the discussion, results and suggestions sections of the study, opinions about the positive contributions of the teaching of the elements of a sentence, which is one of the most difficult subjects of Turkish grammar, to the higher level development of the students' language skills and to their perceptions of their inner worlds, environments and the world are discussed. Moreover, in the appendices section of the study, suggestions for activities developed on the basis of the syntactic findings obtained in the current study were made.Key Words: Syntax, grammar teaching, event and state stories, phrase-meaning relationship.