Fen bilimleri ve sınıf öğretmenlerinin teknoloji ve çevre etiğine yönelik duyarlılıkları

Abstract

Bu araştırma fen bilimleri ve sınıf öğretmenlerinin teknoloji ve çevre konularına yönelik etik duyarlılıklarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. 2018 Fen Bilimleri Öğretim Programı, teknoloji ve çevre konuları ile ilgili etik duyarlılığa yönelik 28 kazanım içermektedir. Bu kazanımların öğrencilere etik duyarlılığa sahip öğretmenlerce verilmesi öğretim programının etik kazanımlarını gerçekleştirmede önemli bir rol oynayacaktır. Öğretmenlerin etik duyarlılıklarını ve etik bir sorun karşısında verdikleri kararların ayrıntılarını belirleyebilmek amacıyla araştırmacılar tarafından 16 maddelik Teknoloji ve Çevre Etiği Anketi ile çevre (doğal kaynaklar, orman, çevre ve küresel iklim siyaseti) ve biyoteknoloji (öjeni) konularına yönelik senaryolar geliştirilmiştir. Araştırmada kullanılan anket formu ile `fen bilimleri ve sınıf öğretmenlerinin teknoloji ve çevre etiğine yönelik duyarlılıkları nedir?` sorusuna yanıt aranmıştır. Katılımcıların etik duyarlılıklarının, branş, cinsiyet ve mesleki kıdem değişkenleri bakımından anlamlı farklılıklar oluşturup oluşturmadığı hipotezler ile test edilmiştir. Araştırmada çalışılan konunun niteliğine bağlı olarak bir yaklaşımın sınırlılığını başka bir yaklaşımın kuvvetliliği ile dengeleyen karma yöntem tercih edilmiştir. Nicelin ardından nitelin kullanıldığı ardışık açıklayıcı dizayn seçilerek elimizdeki nicel verileri daha derinlemesine inceleyerek yorum yapabilmek amaçlanmıştır. Oluşturan senaryolar yardımı ile öğretmenlerin anket maddelerine verdikleri yanıtların ardındaki sebepler nitel analiz yöntemlerinden betimsel analiz uygulanarak ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Araştırmada, zaman, iş gücü ve var olan sınırlılıklar bakımından kolay ulaşılabilir olan seçkisiz olmayan örnekleme yönteminden uygun örnekleme tercih edilmiştir. Teknoloji ve Çevre Etiği Anketi, 2016-2017 eğitim öğretim yılında ilkokul ve ortaokullarda görev yapan fen bilimleri ve 3., 4. sınıfları okutan sınıf öğretmenlerine Türkiye genelinde olabildiğince fazla öğretmene ulaşabilmek amacıyla, internet üzerinden oluşturulan bir form üzerinden uygulanmıştır. Çevre ve teknoloji konularına ilişkin senaryolar ise, 2016-2017 eğitim öğretim yılı birinci döneminde Muğla ili merkezindeki devlet ilkokul ve ortaokullarında görev yapmakta olan fen bilimleri (n=15) ve sınıf öğretmenlerine (n=15) gönüllülük esasına göre uygulanmıştır. Nicel veriler betimsel istatistikler ile yüzde, frekans, ortalama değerleri belirlenerek, elde edilen genel bulgular ortaya koyulmak istenmiştir. Araştırmada, ikili grup barındıran branş ve cinsiyet değişkenleri için t-testi, yedili grup içeren mesleki kıdem değişkeni için tek yönlü varyans analizi ve Kruskal Wallis testleri yapılmıştır. Nitel veriler ise betimsel analiz kullanılarak yorumlanmıştır. Bu analiz aşamasında nitel veriler belirli kategori ve temalarda, özetlenip yorumlanarak, örnek öğretmen ifadeleri ile öne çıkan noktalar vurgulanmıştır. Teknoloji ve Çevre Etiği Anketine verilen yanıtların analizi sonucunda; Fen Bilimleri ve Sınıf öğretmenlerin teknoloji ve çevre etiği ile ilgili konularda etik duyarlılıklarının yüksek ( =3.09) olduğu bulunmuştur. Anket madde bazında incelendiğinde, en yüksek katılım `Bireylere çevreyi tanıyarak, kaynakları verimli şekilde kullanmayı öğretmek de eğitimin bir parçası olmalıdır` ifadesine ( =3.79) olduğu tespit edilmiştir. Anket verileri toplam puanlar bakımından incelendiğinde branş değişkenine göre sınıf öğretmenleri lehine ( s =3.19, f =3.05); mesleki kıdem değişkenine göre 31 yıl ve üzeri (F(6-232)= 2.22; p< 0.05) meslek yılında olan öğretmenler lehine anlamlı farklılıklar elde edilmiştir. Cinsiyet değişkeni bakımından anlamlı bir farklılık elde edilmemiştir. Senaryolardan elde edilen sonuçlara göre fen bilimleri öğretmenlerinin yaşanan olayları günümüz şartları ile değerlendirdikleri, sınıf öğretmenlerinin ise kararlarında geleceğe yönelik uzun vadeli çıkarımlarda bulunarak karar verdikleri tespit edilmiştir. Teknoloji ve çevre etiği anketi toplam puanları incelendiğinde sınıf öğretmenlerinin fen bilimleri öğretmenlerinden daha duyarlı davranışlar sergilediği tespit edilirken nitel analiz bulgularına göre, bunu geleceğe yönelik yaklaşımları sayesinde oluşturdukları anlaşılmaktadır. Fen bilimleri öğretmenlerinin ise lisans öğrenimleri boyunca teknoloji ve çevre konularına daha hakim bir eğitim hayatı geçirdiklerinden dolayı herhangi bir etik problemde yarar-zarar dengesini (teknoloji ve çevre konularında) zamanın gerçekleri üzerinden düşünüp değerlendirdikleri anlaşılmaktadır. Çevre ve teknoloji konularına yönelik kazanımlar sayıca fazla bulunmasına rağmen mevcut çalışmada fen bilimleri öğretmenlerinin çevre ve teknoloji konularına yönelik etik duyarlılıklarının sınıf öğretmenlerinden daha az olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle, fen bilimleri öğretmenlerine yönelik çevresel ve teknolojik problemler hakkında hizmet içi eğitimler ve örnek olay incelemeleri yaptırılarak etik duyarlılıkları artırılabilir. Fen bilimlerinde öğretmen yetiştiren lisans ve lisansüstü programlarda ilgili derslerde çeşitli senaryolar kullanılarak grup tartışmalarının yaptırılması öğretmen adaylarının etik düşünme becerilerinin geliştirilmesi bakımından fayda sağlayacaktır. Bunun yanı sıra ortaokullarda teknoloji ve çevre kulüpleri aracılığıyla öğretmen ve öğrencilerin etik duyarlılıklarının gelişmesine katkıda bulunulabilir.Anahtar kelimeler: Etik Duyarlılık, Teknoloji ve Çevre Etiği, Fen Bilimleri Öğretmenleri, Sınıf Öğretmenleri

This research was carried out to determine the ethical sensitivities of science and classroom teachers towards technology and environmental issues. The 2018 science curriculum has a total of 28 learning outcomes directed to the development of ethical sensitivity towards the issues of technology and environment. The teaching of this curriculum to students by teachers with high ethical sensitivity is important for the accomplishment of the learning outcomes by students. In order to elicit the details of the teachers' ethical sensitivities and of the decisions they make in the face of an ethical issue, an 16-item Technology and Environmental Ethics Questionnaire and some scenarios about environmental issues (natural resources, forest, environment and global climate policy) and a biotechnological issue (eugenics) were developed by the researchers. With the questionnaire used in the study, an answer to the question `What are the science and classroom teachers' sensitivities towards technology and environmental ethics?` was sought. With the hypotheses developed, it was also tested whether the participants' ethical sensitivities vary significantly depending on the variables of branch, the gender and professional seniority. In the current study, the mixed method design, which balances the weaknesses of an approach with the strengths of another approach depending on the nature of the subject of interest, was preferred. The sequential explanatory design in which quantitative analysis is followed by qualitative analysis was used as the mixed design of the study; thus, it was aimed to conduct a more detailed analysis and interpretation of the collected quantitative data. Through the scenarios making up the qualitative measurement tool, the reasons behind the teachers' responses given to the questionnaire items were elaborated through the descriptive analysis, one of the quantitative research methods. In order to save some time and labor and due to some limitations, the convenience sampling method; one of the non-random sampling methods was used in the current study. The Technology and Environmental Ethics Questionnaire was administered to science teachers working in elementary and middle schools and classroom teachers teaching elementary school 3rd and 4th graders in Turkey in 2016-2017 school year through an online form constructed in order to reach the possible highest number of teachers throughout Turkey. The scenarios for environmental and technology were administered in the first period of 2016-2017 to science teachers (n=15) and classroom teachers (n=15) working at state elementary and middle schools in the provincial center of Muğla city on a volunteer basis. The qualitative data were analyzed through descriptive statistics such as frequencies, percentages and mean values to reach some general findings. In the current study, t-test was used for the variables of branch and gender having two categories and one-way variance analysis and Kruskal Wallis tests were conducted for the variable of professional seniority having seven categories. The quantitative data were interpreted by using the descriptive analysis. During this analysis process, the quantitative data were summarized and interpreted under some certain categories and themes and prominent points were emphasized with direct quotations from the teachers' statements. The analysis of the responses given to the Technology and Environmental Ethics Questionnaire revealed that the science and classroom teachers' ethical sensitivities towards the issues of environment and technology are high ( =3.09). The item, which is most strongly agreed by the teachers in the quantitative measurement tool, was found to be `Teaching individuals how to use resources efficiently by making them know the environment should be part of education` ( =3.79). When the questionnaire data were examined in terms of total scores, a significant difference was found in favor of the classroom teachers ( c=3.19, s=3.05); and in relation to the variable of professional seniority, a significant difference was found in favor of the teachers with professional experience of 31 years or more (F(6-232)= 2.22; p< 0.05). There was no significant difference in terms of gender variable.The results obtained from the scenarios revealed that science teachers evaluate events on the basis of current conditions and solutions while the classroom teachers are more prone to make future-oriented decisionsby making long-term predictions. When the total scores taken from the Technology and Environmental Ethics Questionnaire are examined, it is seen that the classroom teachers display more sensitive behaviors than the science teachers and the qualitative data show that this is because of the more futuristic approach they adopt. As the science teachers were more close to technology and environment issues during their undergraduate education, it is believed that they consider and evaluate any ethical problem on the basis of advantage-disadvantage balance (in relation to technology and environmental issues) of the current time. Though the number of objectives related to the issues of environment and technology is higher in their curriculum, the ethical sensitivities of the science teachers towards the issues of technology and environment were found to be weaker than those of the classroom teachers. Therefore, it would be useful to organize in-service education seminars and case studies investigations about the issues of technology and environment to raise science teachers' ethical awareness. In the courses offered by science teacher training programs at undergraduate and graduate levels, the scenarios like the ones developed in the current study could be used for group discussions so that pre-service teachers ethical thinking skills can be fostered. Furthermore, it cancontribute to the development of teachers'and students' ethical sensitivities through technology and environment clubs in middle and high schools.Keywords: Ethical Sensitivity, Technology and Environmental Ethics, Science Teachers, Classroom Teachers