Ortaokul öğrencileri için çevresel davranış ölçeğinin geliştirilmesi ve çevresel davranışlarının cinsiyet ve sınıf düzeylerine göre incelenmesi

Abstract

Son yıllarda insan eliyle ortaya çıkan çevresel sorunlar sürdürülebilir bir çevresel ortamın ortaya çıkmasını engellemektedir. Durum böyle iken sorunlar tespit edilmeli ve insan davranışlarının istendik yönde kalıcı olarak değiştirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda çevre eğitimi büyük önem kazanmaktadır.Bu çalışmanın amacı ortaokul öğrencilerinin çevresel davranışlarını ölçmeye yönelik bir ölçme aracı geliştirmek ve ortaokul öğrencilerinin çevresel davranışlarını cinsiyet ve sınıf düzeylerine göre inceleyerek bütüncül şekilde ortaya koymak amaçlanmıştır.Araştırma örneklemini 2016-2017 eğitim öğretim yılında Siirt Merkez İlçe'de 5, 6, 7 ve 8. sınıflarda öğrenimini sürdüren 1958 ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır.Çevresel Davranış Ölçeği'nin (ÇDÖ) yapı geçerliliğini incelemek amacıyla Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) kullanılmıştır. AFA uygulaması SPSS 22 ile DFA uygulaması ise, LISREL 8.70 ile gerçekleştirilmiştir. ÇDÖ'nün güvenirliğini incelemek amacıyla Cronbach Alpha iç tutarlık katsayısı hesaplanmıştır. Bu kapsamda ilk çalışma grubu için iç tutarlık katsayısı 83 olarak belirlenmiştir. Benzer şekilde ikinci çalışma grubu için de Cronbach Alpha iç tutarlık katsayısı hesaplanmış ve.83 olarak bulunmuştur.Araştırmada veri toplama aracı olarak öğrencilerin yaş grubuna uygun olarak araştırmacı tarafından geliştirilen 22 madde ve 4 boyuttan oluşan `Çevresel Davranış Ölçeği` (ÇDÖ) kullanılmıştır. Ölçek ile elde edilen verilerin analizinde SPSS 22.0 paket programı kullanılmıştır. ÇDÖ toplam 22 maddeden oluşmaktadır. Her bir maddeye verilen yanıtlar `her zaman` 4, genellikle-3, bazen-2 ve hiçbir zaman-1 şeklinde kodlanmıştır. Buna göre ölçekten alınabilecek değer 22 ile 88 puan aralığındadır. Ölçekten alınan puanların ortalaması 63.46 puandır ve yaklaşık olarak `genellikle` sıklığına denk gelmektedir. Araştırma sonunda elde edilen verilerin analizi ile elde edilen puan ortalamaları arasında istatiksel açıdan anlamlı bir fark olup olmadığını incelemek amacıyla bağımsız gruplar t testi yapılmıştır. t Testi sonuçlarına göre, ÇDÖ toplam puanı ve doğa sevgisi alt boyutu açısından cinsiyete göre anlamlı bir farklılığın olmadığı, ÇDÖ'nün alt boyutları olan Tepki, İzleme ve Tasarruf açısından cinsiyete göre anlamlı farklılığın olduğu bulunmuştur. Sonuç olarak erkek öğrencilerin kız öğrencilerden çevresel davranışlarının tepki ve tasarruf boyutları açısından daha yüksek iken, izleme açısından da daha düşük olduğu bulunmuştur. ÇDÖ puanları sınıf düzeylerine göre sıra ortalamaları incelendiğinde, 5.sınıf öğrencilerinin diğer ortaokul öğrencilerine göre çevresel olaylara verdikleri tepki davranışları daha fazla gösterdikleri, doğal çevre içerikli yayınları daha fazla takip ettikleri ve tasarruf davranışını daha fazla göstererek tasarrufa daha fazla önem gösterdikleri görülmüştür.

Unfortunately damaged natural processes resulting from the recent increasing environmental problems outperform the possibility of a sustainable environment in the long run. Within this period, it seems significantly essential to identify the problems and to convert normal human actions into terminal behaviors. Therefore, environmental education or training emerges as a vital condition within this context.This study aims at analyzing the environmental attitudes or behaviors of secondary school students in terms of various variables in a holistic manner.The data collection tool in the study was a scale created by the researcher namely `Environmental behavior Scale`, which has 22 items and 4 subcomponents. The data collected by means of the scale was analyzed in SPSS 22 package program.The participants in the study were 1958 students at 5th, 6th, 7th and 8th grades in various secondary schools of Central Provincial Siirt in 2016-2017 education years.Exploratory Factor Analysis (AFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA) were used to examine the construct validity of the Environmental Behavior Scale. The application of AFA with SPSS 22 and DFA were performed with LISREL 8.70. The Cronbach Alpha internal consistency coefficient was calculated to examine the reliability of the ÇDÖ. In this context, the internal consistency coefficient was determined as 83 for the first study group. Similarly, the Cronbach Alpha internal consistency coefficient for the second study group was calculated and found to be .83.An independent sample t-test was applied to see whether there was a statistically significant difference between the average points of the answers of the students to the related items in the scale. According to the t-test, it was concluded that there was not a difference between the total points of the Scale and Love of nature subcomponent in terms of gender whereas there was a statistically significant difference emerging in the analysis in terms of gender in reaction, observation and conservation subcomponents. The boys outperform the girls as for reaction and conservation subcomponents in their environmental behaviors. On the other hand, the girls outperform the boys in terms of observation subcomponent. Upon looking at the grade differences of the students, it was found out that the 5th grade students outperformed the other grades in terms of their reactions to environmental incidents as well as their watching environmental related TV programs more and giving more importance to conservation issues compared to other graders.