El-Bâbûsü`l-vasît fî tercümeti`l-kâmûsu`l-muhît (27/b-52/b, 141/a-143/b, 246/b-277/a)

Abstract

Sözlükler geçmişten günümüze kadar dilin yapısı ve işleyişi hakkında bilgi veren, bu bilgi birikimini yeni nesillere aktarılmasına yardımcı olan eserlerdir. Ayrıca sözlükler, içinde bulunduğu toplumun eğitim ve bilgi seviyesini ortaya koyarak başka dil ve toplumlarla olan ilişkilerini göstermektedir. Türk Dili ve Edebiyatı tarihi boyunca hazırlanmış sözlükler, dilimizin söz varlığını ve bazı dilbilgisi kurallarını içeren eserler olarak temel başvuru kaynakları içinde yer alır. Eski Anadolu Türkçesi'nin son dönemi, Osmanlı Türkçesi'nin ilk dönemi sayılan XV.-XVI. yüzyıl arası Arapça-Türkçe sözlüklere çok önem verilen bir dönemdir. Bu yüzyıllarda çeşitli gramer kitapları ve sözlükler yazılmaya başlamıştır. Türklerin İslamiyet'e geçişiyle birlikte Arapça ile ilişkilerin kuvvetlenmesi ve Kur'an'ı daha iyi anlama gayreti ile pek çok Arapça-Türkçe sözlük yazılmıştır. Buna bağlı olarak Osmanlı dönemi Arapça-Türkçe sözlük yazıcılık geleneği bu devrede ilk adımlarını atmaya başlar ve özellikle meşhur olan sözlükler bu dönemde kaleme alınmıştır. Merkezzâde Ahmed Efendi, Fîrûzâbâdî'nin El- Kâmûsu'l-Muhît adlı sözlüğünü kaynak alarak eserini oluşturmuştur. Merkezzâde Ahmed Efendi, eserine El-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît adını vermiştir. Çalışmamızda eserin 27b-52b, 141a-143b ve 246b-277a varak aralıkları traskripsiyonlu olarak incelenmiştir. Bu çalışma XVI. yüzyıl Osmanlı sözlük çalışmaları içerisinden, dönemin söz varlığını ortaya koyan ve dönemin dil özelliklerinin belirlenmesine yardımcı olan eserlerdendir. Eserin çalışılması Türk Dili, Arap Dili ve İlahiyat Fakülteleri açısından büyük önem arz etmektedir.Anahtar Kelimeler: El-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît'in Traskripsiyonlu Latin Harflerine Aktarımı, Merkezzâde Ahmed Efendi

From the past to present, dictionaries show the level of education and knowledge of the society, in which it, revealing relations with other languages and societies. Dictionaries prepared throughout the history of Turkish Language and Literature are works, that are included the vocabulary and some of the rules of grammar of our language, take part in the main references sources. Between 15th and 16th century period accepted as the last period of the Old Anatolian Turkish and beginning of the Ottoman Turkish is a period that has a great importance for Arabic-Turkish dictionaries. In these centuries, various grammar books and dictionaries began to be written. With the transition of Turks to the Islamic, for the strenghtening of relations with Arabic and in order to understand the Qur'an, many Arabic-Turkish dictionaries have been written. Correspondingly, the Ottoman period Arabic-Turkish dictionary writer tradition started to take its first steps in this period and especially, the famous dictionaries were taken in this period. Merkezzâde Ahmed Efendi created his work and he used to Fîrûzâbâdî's El- Kâmûsu'l-Muhît dictionary as a source. Merkezzâde Ahmed Efendi gave El-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît name to his work. İn our research, we intented to examine the following pages of the work based on the transcription: The pages (27/b-52/b), (14/a-143/b) and (246/b-272/a). This study is one of the works which has revealed the vacabulary of the period and helped to determine the language features of the period on the 16th century Ottoman dictionary works. The research, that is based on the work, has a great importance on Turkish Language and literature department, Arabic Language and literature department and Theology faculty.Keywords: The translation El-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît's into Transcription Latin Letter, Merkezzâde Ahmed Efendi