Kıpçak Türkçesinden Kazak Türkçesine anlam değişmeleri

Abstract

Doğadaki her şey gibi dil de kendini yenilemektedir. İnsanlar arasında temel iletişim aracı olan dilin bünyesindeki bu değişiklikler, başlangıçtan günümüze kadar araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Bu çalışmada, Eski Kıpçak Türkçesinden Kazak Türkçesine anlam değişmeleri ele alınmıştır. Çalışmada, öncelikle Kıpçak Türkçe-sinde kullanılmış, Kazak Türkçesinin bugünkü yazı dilinde kullanılmayan kelimeler tespit edilmiştir. Daha sonra, Kıpçak Türkçesi – Kazak Türkçesi ortak kelimeleri tespit edilerek bu kelimelerin Kazak Türkçesinde kullanılan anlamları, anlam bilimi (anlam daralması, anlam genişlemesi, başka anlama geçiş, anlam iyileşmesi ve anlam kötüleşmesi) açısından Kıpçak Türkçesi ile karşılaştırılarak incelenmiştir. Çalışmada, Kıp-çak Türkçesi için Recep Toparlı'nın `Kıpçak Türkçesi Sözlüğü`'nde yer alan kelimeler, Kenan Koç'un `Kazakşa Türikşe Sözdik ve Türikşe Kazakşa Sözdik` adlı eserleriyle karşılaştırılmıştır. Ortak olan kelimeler tespit edilip anlam değişikliği bakımından Kıpçak Türkçesi – Kazak Türkçesi şeklinde karşılıklı verilmiştir. Ayrıca ortak kelime-ler, gerek duyulduğunda `қазақ тілінің түсіндірме сөздігі (Ḳazaḳ Tiliniñ Tüsin-dirme Sözdigi)` ile anlam kapsamı açısından da karşılaştırılmıştır. Kıpçak Türkçesi – Kazak Türkçesi ortak kelimeler tespit edilirken dilin canlı bir varlık olduğu göz önünde bulundurularak tarama yapılmıştır. Elde edilen ortak kelimeler sadece anlam değişmeleri bakımından incelenmiş, kelimelerin köken bilgisine değinilmemiştir.

Like everything in nature, the language also renews itself. These changes in the language, which is the basic communication tool between people, have attracted the attention of researchers from the beginning to the present. In this study, firstly the semantic changes from Old Kipchak Turkish to Kazakh Turkish are discussed. In the study, the words which were used in Kipchak Turkish and which were not used in the written language of Kazakh Turkish were determined. Then, the common words of Kipchak Turkish - Kazakh Turkish were determined and the meanings of these words used in Kazakh Turkish were examined in comparison with Kipchak Turkish in terms of semantic science (meaning narrowing, meaning expansion, transition to another meaning, improvement of meaning and worsening of meaning). In the study, for the Kipchak Turkish, the words which in Recep Toparlı's `Kıpçak Türkçesi Sözlüğü` work were compared with Kenan Koç's `Kazakşa Türikşe Sözdik and Türikşe Kazakşa Sözdik` works. The common words are given in the form of Kipchak Turkish - Kazakh Turkish. In addition, common words were compared with қазақ тілінің түсіндірме сөздігі (Ḳazaḳ Tiliniñ Tüsindirme Sözdigi) in terms of meaning scope when needed. While Kipchak Turkish - Kazakh Turkish words were detecting it was considered the language was a living entity. The common words were examined only in terms of semantic changes and the etymology information of the words was not mentioned.