Hikâye kitaplarında dilin şiddet aracı olarak kullanımı: Ömer Seyfettin örneği

Abstract

Edebiyat; sanatçının duygu, istek, hayal ve düşünceleri, oluşturduğu kurgu yoluyla insanlara/ çocuklara aktarmasıdır. Edebiyatın içinde ayrı bir dal olan çocuk edebiyatı; temel kaynağı çocuk ve çocukluk olan, çocuğun algı, ilgi, dikkat, duygu, düşünce ve hayâl dünyasına uygun; çocuk bakışını ve çocuk gerçekliğini yansıtan; ölçüde, dilde, düşüncede ve tiplerde çocuğa göre, içeriği yalın biçimde ve içtenlikle gerçekleştiren; çocuğa okuma alışkanlığı kazandırması yanında edebiyat, sanat ve estetik yönden gelişmesine katkı sağlayan, çocuğu duyarlı biçimde yetişkinliğe hazırlayan bir geçiş dönemi edebiyatıdır. Edebiyat yazın şekli olan hikâye türü belirli bir zaman ve mekânda sınırlı sayıdaki kahramanların arasında geçen yaşanmış veya yaşanabilecek olayların anlatıldığı gözleme veya kurguya dayalı olan edebi türdür. İnsanlar arasında anlaşmayı sağlayan bir düşünme aracı ve gizli bir anlaşmalar sistemi olan dil sayesinde edebi metinde anlatılan olaylar yansıtılan karakterler insanlara/ çocuklara aktarılmaktadır. Çocukların okuduğu bu edebi metinlerde dilin kullanımı çocukların dil gelişimleri ve kişilik gelişimleri açısından oldukça önem taşımaktadır. Çocuklara tavsiye edilen ve çocukların sıkça okudukları bazı kitaplarda çocukların özdeşim kurdukları kahramanların şiddet içeren söylemleri ve eylemleri çocukların bilişsel ve duyuşsal gelişimlerini olumsuz etkileyebilmekte aynı zamanda çocuklarda saldırganlık, hırçınlık gibi kalıcı izler bırakabilmektedir. Çocuk; şiddeti görür, algılar, olumlu veya olumsuz olarak şemalandırır ve yaşantısında uygular. Hikâye kitaplarında, çocukların özdeşim kurdukları kahramanların olumsuz kişilik özelliklerine sahip olması, bu kahramanların şiddet uygulamaları; çocukların da bu tutum ve davranışları benimsemesine neden olmaktadır. Sertlik, sert ve katı davranış, kaba kuvvet kullanma, insanları sindirmek, korkutmak için yaratılan olay ya da girişimler kişiye ve başkalarına dönük tehdit veya fiziksel, sözel ve simgesel güç olarak tanım bulan şiddet; sözel, simgesel (beden dili) vb. şekillerde çocuklara tavsiye edilen, çocuklar tarafından sıkça okunan kitaplarda yer alabilmektedir. Olumsuz çevrelerden uzak tutulmaya çalışılan çocuklar bazı kitaplarda örtük veya açık biçimde dilin şiddet aracı olarak kullanımıyla karşılaşmaktadır. Şüphesiz bu da çocukların kişilik gelişimlerini olumsuz etkilemektedir. Bu çalışmanın amacı çocuklar tarafından sıkça okunan hikâye türünde yazılmış metinler üzerinden, edebi metinlerde dilin şiddet aracı olarak kullanım örneklerini ortaya koymaktır. Şiddetin bir iletişim aracı olan dile nasıl yansıdığını inceleyen bu çalışmada; Ömer Seyfettin'in savaş ve/veya tarih konulu hikâyelerinde, balkanlarla ilgili hikâyelerinde ve Türkçülük düşüncesine dayanan hikâyelerinde sözel ve simgesel şiddetin uygulanma nedenleri, yöntemleri, sözel ve simgesel şiddet uygulayan ve buna maruz kalan kişilerin genellikle kimler olduğu, sözel ve simgesel şiddet mağdurlarının bu durum karşısındaki tepkilerini tespit etmek amaçlanmıştır. Bu çalışma dile yansıyan şiddeti sözel ve simgesel olarak iki farklı çeşitte ele aldığından ve özellikle çoğunlukla göz ardı edilen sözel şiddet unsurlarını ele almaktadır. Dil kavramı ve şiddet kavramı birbirinden ayrı kavramlar olmalarına karşın dil şiddeti aktaran ve çözüm yolu olarak gösteren bir araç olabilmektedir. Çalışma, bu nedenle şiddet içeren söz varlığı unsurlarını da kapsadığından bu konuya ilişkin diğer çalışmalardan ayrılmaktadır. Çalışmada hikâye türünün Türk edebiyatındaki en önemli temsilcilerinden Ömer Seyfettin'in savaş ve/veya tarih konulu eserleri (Başını Vermeyen Şehit, Büyücü, Çanakkale'den Sonra, Ferman, Forsa, Nadan, Niçin Zengin Olmamış?, Kaç Yerinden?, Kızılelma Neresi?, Kütük, Pembe İncili Kaftan, Teke Tek, Topuz, Vire, Zeytin Ekmek) ; Balkanlarla ilgili hikâyeleri (Beyaz Lale, Bomba, Hürriyet Bayrakları, Tuhaf Bir Zulüm) ve Türkçülük düşüncesine dayanan konuları ele alan hikâyeleri (Boykotaj Düşmanı, Piç, Primo Türk Çocuğu) incelenmiştir. Çalışmanın deseni nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışmasıdır. Verilerin analizi içerik analizi ile yapılmış olup; veri toplama yöntemi olarak doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda eserlerde sözel ve simgesel şiddetin başlıca uygulanma nedenleri arasında; `Öfke/ kızgınlık, korkutma/ sindirme/ üstünlük kurma isteği, karşıdakini değersiz görme/küçümseme` vb.; şiddetin uygulanma yöntemleri arasında da `hakaret etme/ aşağılama, tehdit, kızma/ azarlama/ bağırma` vb. tespit edilmiştir. İncelenen toplam 22 hikâyeye; 23 sözel şiddet, 10 simgesel şiddet unsuruna rastlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Edebiyat, hikâye, dil, şiddet ve türleri.

Literature; transfuse the emotions, wishes, dreams and thoughts of the artist, to humans and children. Children's literature is a separate branch in literature; the main source of children and childhood, the child's perception, attention, attention, emotion, thought and imagination fit the world; reflect the child's view and the reality of the child; the content, language, thinking and types according to the child, the content is simple and sincerely performs; Besides the gain in children the habit of reading literature, which contribute to the development of art and aesthetics, child-sensitive manner in a transition period that prepares adult literature `. The type of literary genre is a literary genre, which is based on observation or fiction, in which events are experienced or experienced between a limited number of heroes at a given time and place. The characters described in the literary text through the language, which is a system of thinking and a system of concealed agreements, provide the transferred to children. The use of language in these literary texts that children read is very important in terms of children's language development and personality development. In some books that children are recommended to children, the violent discourses and actions of heroes with which children are identified can negatively affect children's cognitive and affective development, while at the same time they may leave permanent traces such as aggression and irritability in children. Child; acts of violence, perceptions, implements the schemes and life experiences as positive or negative. In the story books, the heroes with whom they are identified have negative personality characteristics, the violent practices of these heroes; children also adopt these attitudes and behaviors. Hardness, rigid and rigid behavior, brute force, intimidation violence; verbal, symbolic (body language) etc. children in the form of books that are frequently read by children recommended. Children who are tried to be kept away from negative environments are confronted with the use of the language as an instrument of violence, either implicitly or explicitly. Undoubtedly, this negatively affects the personality development of children. The aim of this study is to reveal the examplas of usage of language as o tool of violence in literary texts through the texts written in the story type frequently read by children. In this study which examines how violence is reflected in the language, which is a means of communication, the reasons of the application of verbal, symbolic in the stories of Ömer Seyfettin in the history of war and / or history, his stories about balkans and the ideas of Ottomanism-Turkism-Westernism, verbal and symbolic violence.This study deals with two different types of verbal, symbolic and especially verbal violence that is often ignored. Although the concept of language and violence are separate concepts, language can be a means of transmitting violence and showing it as a solution. The study therefore distinguishes between violent vocabulary and other studies on this subject. In this study, Ömer Seyfettin, one of the most important representatives of the story genre in Turkish literature, has been dealing with history of war and / or history (Başını Vermeyen Şehit, Büyücü, Çanakkale'den Sonra, Ferman, Forsa, Nadan, Niçin Zengin Olmamış?, Kaç Yerinden?, Kızılelma Neresi?, Kütük, Pembe İncili Kaftan, Teke Tek, Topuz, Vire, Zeytin Ekmek) ; His stories about the Balkans (Beyaz Lale, Bomba, Hürriyet Bayrakları, Tuhaf Bir Zulüm) and Ottomanism-Turkism-Westernism, his stories that deal with the idea movements ( Boykotaj Düşmanı, Piç, Primo Türk Çocuğu) were examined. The study is a case study of qualitative research methods. Data were analyzed by content analysis. Document analysis technique was used as data collection method. As a result of the study, the main reasons for the application of verbal and symbolic violence are; . Fury / anger, intimidation / desire to dominate, the other's worthless / ignored / disdain,; methods of violence are, insulting / humiliating, threatening, angry / reprimanding / yelling/ In the stories which are examined; 23 verbal violence, 10 symbolic violence found. Key Words : Literature, story, language, violence and types of violence.