Okul yöneticilerinin kullandığı güç kaynakları ile öğretmenlerin güç mesafesi arasındaki ilişki (Muğla/Türkiye-Tamale/Gana örneği)

Abstract

Bu araştırmada okul yöneticilerinin kullandığı güç kaynakları ile öğretmenlerin güç mesafesi arasındaki ilişkiyi belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmanın evreni 2019-2020 akademik yılında Muğla-Türkiye (10.181) ve Tamale-Gana (4793) illerinde ilkokul, ortaokul ve lise kurumlarında görev yapan öğretmenlerden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi Muğla (384) ve Tamale (407) öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada okullarda geliştirilen Güç Tipi Ölçeği ile Örgütsel Güç Mesafesi ölçeği kullanılmıştır.Araştırmada verilerin analizi için SPSS paket programı kullanılmıştır. Verilerin analizinde, öğretmenlerin güç tipi ve güç mesafesi algısı ile ilgili görüşlerinin belirlenmesinde betimsel istatistikler, fark analizleri için t-testi, ANOVA ve Kruskal Wallis H-testi analizleri kullanılmıştır. Yapılan karşılaştırma testlerinde farklılığın saptanması için Post Hoc testlerinden yararlanılmıştır. Gruplar arsındaki varyanslar homojen dağıldığı durumlarda Scheffe testi ve varyanslar homojen dağılmadığı durumlarda ise Dunnett's C testi yapılmıştır. Okullarda güç tipi ve güç mesafesi düzeyleri arasındaki ilişki ise Regresyon analizi ile belirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan istatistiksel çözümlemelerde .05 düzeyi anlamlılık düzeyi olarak belirlenmiştir.Araştırmanın bulgularına göre Muğla ve Tamale'de bulunan okullarda görev yapan okul müdürlerinin başvurdukları güç türleri en çok ve en az başvurulan güç türlerine göre sıralandığında; ödül gücü, kişilik gücü, yasal güç ve zorlayıcı güç şeklinde sıralandığı saptanmıştır. Muğla örnekleminde güç türlerine ilişkin yapılan testlerde; kariyer basamağı, okul yerleşim yeri, kıdem ve çalışma süresi değişkenlerine göre anlamlı farklılaşma görülmüştür. Tamale örnekleminde ise güç türlerine ilişkin yapılan testlerde; cinsiyet, branş, kariyer basamağı, eğitim düzeyi, okul türü, yaş, kıdem ve çalışma süresi değişkenleri anlamlı bir şekilde farklılaştığı görülmüştür. Muğla'da bulunan okullarda görev yapan öğretmenlerin güç mesafesi algısı en yüksek ve en düşük düzeyine göre sıralandığında; gücü kabullenme - güce razı olma - gücü araçsal kullanma - gücü meşrulaştırma şeklinde sıralandığı görülmektedir. Tamale'de ise öğretmenlerin güç mesafesi algısı en yüksek ve en düşük düzeyine göre sıralandığında; gücü araçsal kullanma - gücü kabullenme - gücü meşrulaştırma - güce razı olma, şeklinde sıralandığı görülmektedir. Muğla örnekleminde güç mesafesine ilişkin yapılan testlerde; branş ve okul türü, değişkenlerine göre anlamlı farklılaşma görülmüştür. Ancak Tamale örnekleminde öğretmenlerin güç mesafesine ilişkin yapılan testlerde; cinsiyet, branş, kariyer basamağı, eğitim düzeyi, okul türü ve çalışma süresi değişkenlerine göre anlamlı farklılaşma görülmüştür. Okul müdürlerinin kullandıkları örgütsel güç türlerine ilişkin görüşte öğretmenlerin ülkeleri sadece ödül gücü ve yasal güç boyutlarında önemli bir değişken olduğu görülmüştür. Örgütsel güç mesafesine ilişkin algıda öğretmenlerin bulundukları ülkeler bütün boyutlar için önemli bir değişken olduğu görülmüştür. Ayrıca Muğla örnekleminde; güç türleri güç mesafesini güce razı olma boyutu hariç anlamlı bir şekilde yordadığı görülmüştür. Tamale örnekleminde ise güç mesafesinin bütün boyutlarını anlamlı yordadığı ortaya çıkmıştır.Bu araştırmanın bulguları ışığında bazı önerilerde bulunulmuştur; öğretmenlerin güç mesafesi azalmasında etkili olan güç türü ödül gücüdür. Okul müdürleri tarafından çalışanların güç mesafesini azaltmak için aşırıya kaçmadan ödül gücü kullanılabilir. Gücü araçsal kullanmanın yüksek düzeyde olduğu belirlenmiştir. Bu durum bürokrasinin düzgün işlemediğini gösteriyor. Kişiden kişiye bürokrasinin işlenmesi farklı olmaktadır. Bu çerçevede Eğitim kurumlarının yönetimi ile ilgili politikalarda uygulama kısmı yöneticiye bırakmak yerine yasal prosedürlere bırakılmalıdır, özellikle Tamale için daha geçerli çünkü en yüksek gücü araçsal kullanma değeri bu örneklemde elde edilmiştir. Genel güç mesafesi her iki örneklem için yüksektir. Bu çerçevede okullarda karar alma süreçleri yönetmenliklerle belirlenmeli ve mümkün olduğunca yönetici konumda bir kişinin inisiyatifine bırakılmamalıdır. Ayrıca güç mesafesi hiyerarşik örgütlerin karakteristik özelliğidir. Böyle örgütlerde yukarıya doğru çıktıkça yöneticinin elindeki güç artmaktadır. Güç mesafesi yüksek olmasından bu artan gücün kullanımı çalışanlar tarafından sorgulanamamaktadır. Bu durum örgütlerde hak ihlalleri ve yolsuzluklara yol açabilmektedir. Bu nedenle eğitim kurumlarında hesap verebilirlik ve denetim, usulüne uygun olarak yasal, zorunlu ve bağımsız olmalıdır.Anahtar kelimeler: Güç mesafesi, güç türleri, örgütsel güç, Türkiye, Gana

In this study, it was aimed to determine the relationship between the power bases used by school administrators and the power distance of teachers. The participants in the research consisted of teachers working in primary, secondary and high schools in Muğla –Turkey (10.181) and Tamale-Ghana (4793) provinces in the 2019-2020 academic year. The sample of the study consisted of Muğla (384) and Tamale (407) teachers. In the research, a Power Type Scale and an Organizational power distance scale were used.Statistical Program for the Social Sciences (SPSS) was used to analyze the data in the research. Descriptive statistics were used in determining the opinions of the teachers about the power bases used by principals and the teachers' perception of power distance. T-test, ANOVA and Kruskal Wallis H-test analysis were used to compare the opinions of the participants. Post Hoc tests were used to detect differences in Anova tests. Scheffe test was performed when the variances between the groups were distributed homogeneously and Dunnett's C test was performed when the variances were not homogeneously distributed. The relationship between power types and power distance levels in schools were determined by regression analysis. In the statistical analysis, .05 level was determined as the level of significance.According to the findings of the research, when the power bases/types applied by the school principals in schools in Muğla and Tamale were ranked according to the most and least used; It was determined that it was listed as reward power, personality power, legitimate power and coercive power. Results of the tests done in relation to power bases showed significant difference in terms of career level, school location, seniority and working time variables in the Muğla sample. In the Tamale sample, however; significant differences were recorded according to the gender, branch, career level, education level, school type, age, seniority and working time variables. When the perceptions of the power distance of teachers in schools in Mugla were sorted according to the highest and lowest level they are as follows; acceptance of power - acquiescence of power - instrumental use of power –and justification of power. In Tamale, when the perceptions of the power distance of teachers are sorted by the highest and lowest they are as follows; instrumental use of power - acceptance of power- justification of power- and acquiescence of power. Results of the tests done in relation to power distance showed significant difference according to the branch and school type, variables in the Muğla sample; however, in the Tamale sample, there was significant difference in terms of gender, branch, career level, education level, school type and working time. Teachers' perception of the organizational power types used by school principals showed significant variance on the reward and legal power bases based on the country variable. Teachers' perception of organizational power distance however, showed significant variation in all the dimensions of power distance based on the country variable. Also in Muğla sample; power types have been found to be an important predictor of power distance, except for the acquiescence of power dimension. In the Tamale sample, it was revealed that the power bases were a significant predictor of all the dimensions of power distance.Some recommendations have been made in light of the findings of this study; the power type that is effective in reducing the power distance of teachers is the reward power. This reward power can be used by school principals without excessiveness to reduce the power distance of employees. It has also been determined that the instrumental use of power is very high. This means that bureaucracy is not functioning properly. There is discrimination in the operation of bureaucracy from one person to another. In this context, the implementation part of policies on the management of educational institutions should be tied to legal procedures instead of leaving it to the the discretion of school administrators. Especially in the case of Tamale because the highest mean value for the instrumental use of power was recorded in this sample, which means that the rate at which teachers try to get closer to gain unsanctioned favours from those in position of power is very high. For both samples, high mean values were recorded for all the dimensions of power distance (justification of power, acceptance of power, Instrumental use of power and the acquiescence of power). In this context, decision-making processes in schools should be determined by regulation and should not be left to the initiative of persons occupying administrative positions. In addition, power distance is characteristic of hierarchical organizations. In such organizations, the higher one climbs the organisational ladder the more power one gets. The use of this power cannot be questioned by employees due to high power distance between them and the administrators. This leads to violation of rights, abuse of power and corruption in organizations. As such accountability and supervision in educational organisations must be duly legal, mandatory and independent.Keywords: Power distance, Power types, Organizational power, Turkey, Ghana