El-Bâbûsü`l-Vasît Fî Tercümeti`l-Kâmûsu`l-Muhît (11/a-15/b, 53/a-72/b, 150/a-152/b, 215/a-246/a)

Abstract

Üzerinde yüksek lisans çalışması yaptığım bu eser, Merkezzȃde Ahmed Efendi tarafından el-Kâmûsü'l Muhît temelinde meydana getirilen el-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît isimli Arapça-Türkçe sözlüktür. Sözlük, 950/ 1543'te tamamlanmış, Kanuni Sultan Süleyman'a sunulmuş olup 312 varaktır. El-Bȃbûs, `Fi'l-Müfredȃt` ve `Fi'l-Murekkebȃt` olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. 11 nüshası olan eser, yazıldığı dönem olan Eski Anadolu Türkçesinin dil özelliklerini ve döneminin sözlük anlayışını göstermesi bakımından önemlidir. Çalışmamız, Atıf Efendi Kütüphanesi, Atıf Efendi Bölümü 2692 numaralı müellif nüshasının 11a-15b, 53a-72b, 150a-152b, 215a-246a varakları arasını kapsamaktadır. Çalışma, üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çalışma hakkında genel bilgilere, Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine kadar tarihi devirlere, sözlük ve sözlük türlerine, Türk sözlükçülük tarihine ve literatür özetine yer verilmiştir. İkinci bölümde, Merkezzâde Ahmed Efendi'nin hayatı, eserleri ve el-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît'in özellikleri tanıtılmıştır. Üçüncü bölümde el-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît'in transkripsiyonlu olarak Latin harflerine aktarımı yapılmıştır. Çalışmanın sonununa el-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît'in tıpkıbasımı eklenmiştir. Anahtar Kelimeler: Eski Türkçe, Eski Anadolu Türkçesi, 16. yüzyıl, Sözlükçülük, Merkezzâde Ahmed Efendi, el-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît.

This work that I did my master's degree study on is an Arabic - Turkish dictionary named el-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît which was created by Merkezzȃde Ahmed Efendi on the basis of el-Kâmûsü'l Muhît. The dictionary is completed in 950/1543, it was presented to Suleiman the Magnificent. The dictionary is 312 leaf. el- Bȃbûs, consists of two parts, `Fi'l-Müfredȃt` and `Fi'l-Murekkebȃt`. There are 11 copies of the work. The work is important in terms of showing the language features of the Old Anatolian Turkish and the dictionary understanding of the period in which it was written. Our study consists of in the library Atıf Efendi, at section Atıf Efendi, section 2692 of the copy of the author in which part of 11a-15b, 53a-72b, 150a-152b, 215a-246a. We have three mean part in our study. In the first chapter, general information about the study, historical periods from Old Turkish to Old Anatolian Turkish, types of dictionary and dictionary, history of Turkish lexicography and abstract of literature are given. In the second part, life of Merkezzâde Ahmed Efendi, works and properties of el-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît are introduced. In the third chapter, transcripted of el-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît into Latin letters is done. At the end of our study, the facsimile of el-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît was added. Key words: Old Turkish, Old Anatolian Turkish, 16th century, Lexicography, Merkezzȃde Ahmed Efendi, el-Bâbûsü'l-Vasît Fî Tercümeti'l-Kâmûsu'l-Muhît.