Genetik olarak değiştirilmiş ürünlerin üretimi, ticareti ve ticaretin düzenlenmesi

Abstract

146 ÖZET Yüksek Lisans Tezi GENETİK OLARAK DEĞİŞTİRİLMİŞ ÜRÜNLERİN ÜRETİMİ, TİCARETİ VE TİCARETİNİN DÜZENLENMESİ Iraz HASPOLAT Ankara Üniversitesi Biyoteknoloji Enstitüsü Disiplinlerarası Biyoteknoloji Anabilim Dalı Danışman : Doç. Dr. Harun TANRTVERMİŞ Dünyada 1950'lerden sonra başlayan `Yeşil Devrim` ve 1970'lerden sonraki `Biyoteknoloji Devrimi`, tarımsal üretimin yapısı ve tarım ticaretini büyük ölçüde değiştirmiştir. Ticari olarak ekimine ilk kez 1996 yılında 2.8 milyon ha ile başlanan transgenik ürünlerin, ekim alam 2003 yılında 67.7 milyon ha'a ulaşmıştır. Klasik ıslahın tamamlayıcısı olan modern biyoteknolojik yöntemler ile GDOTann dünya tarımsal üretim ve tarım ticaretindeki payı hızla artmaktadır. Gelişmiş ülkelerin öncülüğü ile 1996 yılında yetiştiriciliğine başlanan transgenik ürünlerin toplam ekim alam içerisindeki payı yıllar geçtikçe gelişmekte olan ülkelerde de hızla yayılmıştır. Bu sektördeki ekonomik boyut dikkate alındığında, bu ürünlerin ticarette önemli rol oynadıkları görülmektedir. Modern biyoteknolojik yöntemlerin kullanılmasıyla insan hayatım kolaylaştırıcı yönde önemli bir çok katkılar gerçekleştirilmiştir. Ancak, farklı organizmalardan gelen genleri taşıyan transgenik ürünlerin çevresel ve sağlık açısından önemli riskleri de beraberinde getirdiği görülmektedir. Bu çalışma ile 1996-2003 döneminde transgenik ürünlerin üretim ve ticaretindeki gelişmeler irdelenmiş, muhtemel fayda ve riskleri literatüre dayandırılarak verilmiş ve ülke olarak gelecekte bu konunun neresinde yer almamız gerektiği tartışılmaya çalışılmıştır. Ülkemizde ya trasngenik ürünlerin üretim ve ticaretine tamamen izin verilecek veya AB ile ilişkiler çerçevesinde, AB 'deki düzenlemelere paralel üretim ve ticaret politikaları belirlenebilecektir. 2004, 157 sayfa ANAHTAR KELİMELER: Biyoteknoloji, Genetik olarak değiştirilmiş organizmalar (GDO), GDO'lann üretimi, üretim ve ticaretin düzenlemesi

145 SUMMARY M.Sc. Thesis PRODUCTION, TRADE AND TRADE REGULATIONS IN GENETICALLY MODIFIED ORGANISMS Iraz HASPOLAT Ankara University Biotechnology Institute Department of Interdisciplinary Biotechnology Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Harun TANRIVERMÎŞ `Green Revolution`, which started after 1950s, and `Biotechnology Revolution` that was after 1970s, changed the structure of agricultural production and agricultural trade in large scale. Transgenic crops, which were firstly started to be cultivated at 2.8 million ha in 1996, reached to 67.7 million ha in 2003. By means of modem biotechnological methods which were complementary to conventional breeding, the share of GMOs in agricultural production and world trade is rapidly increasing. The share of transgenic crops within the total areas sown, which were started to be cultivated in 1996 pioneering by developed countries, also expanded rapidly in developing countries by years. When economic dimension is taken into account, it is seen that these crops plays an important role in trade. Many important contributions were accomplished in the way of making human life easier by using modern biotechnological methods. However, it is observed that transgenic crops having genes coming from different organisms carry important risks from environmental and health aspects. By this study, the development of the production and trade of transgenic crops between 1996 and 2003 were examined, potential worth and risks basing on literature were given and it was tried to discuss where we must place in this issue in the future. In Turkey, production and trade of transgenic crops will be liberalized or new production and trade policies will be determined parallel to EU regulations in the framework of Turkey-EU accessions. 2004, 157 pages KEY WORDS: Biotechnology, Genetically modified organisms (GMO), production of GMOs, the regulation of production and trade